Dünyanın qara üzü: "Keçmişdən görüntülər”
Dünyanın
qara üzünə gedən yol əslində rəngarənglikdən keçir – həqiqi və məcazi mənada:
gün ərzində gözün gördüyü rənglər axşama bozarıb, gecəyə qaraldığı kimi, həyatın
rəngli tərəfi də insanı ovsunlayıb zülmətin ağuşuna ata bilər. İnsanı yanıldan
da ən çox güvəndiyi gözləridir ki, bütün rəng çalarlarından keçib sonunda
qaranlıq dünyaya əbədi yumulur. Kərbəlayi demiş: "Qaradan artıq boyaq olmaz” ("Axırıncı
aşırım”). Amma bu gün "Dünyanın qara üzü”ndə gözləri aldadan rənglərdən bəhs edəcəyik,
daha doğrusu, o rənglərin birləşib insan gözü önündə xariqələr yaratmasından...
İlğım –
öncə elmi izahından danışaq ki, bizi mövhumatda qınamasınlar: atmosferdə işıq şüalarının
qırılmasından doğan və əsasən də səhralarda, boz yollarda, meşə və çöllüklərdə asanlıqla görünən optik
yanılma. Uzaqdakı bir cismə baxarkən sanki bir su səthindən əks olunurmuş kimi,
cisimlə birlikdə görünür. Hallüsinasıyanın əksinə olaraq, ilğım təbiət hadisəsidir.
Foto və ya videokamera ilə çəkilə bilir.
Gördüyünüz
kimi elmi izahı var, amma elmin izah edə bilmədiyi bir məsələ xüsusilə
qabardılmalıdır: niyə ilğımlar göründüyü yerlərdə mümkün olmayanı əks etdirir?!
Məsələn, qupquru səhrada yaşıl vadi... Bir çox ilğımlarda isə ağılalmaz
görüntüdə qədim dövrlərdən olan hadisələr canlanır – döyüş səhnəsi, qoşunlar, qədim
şərq bazarı, gəmilər və s. Optik yanılma bəlkə heç yanılmır?.. Həqiqətən də
quru səhra nə vaxtsa yaşıl vadi olub, ya itmiş gəminin, məğlub ordunun, yerın
altına gömülmüş tarixi bazarın atmosferə hopmuş xatirələridir, bu günün
insanının gözü önündə canlanır?! Yeri gəlmişkən, bəzi mütəxəssislər bunu özünəməxsus
izah edirlər "II Dünya”nın "I Dünya”ya görünməsi prosesi adlandırırlar. Başqa
sözlə, ilğımın yaranma prosesindəki quru, isti havada buxarlanan damlalar güzgü
kimi bizim gözlərimizin adi hallarda görmədiyi dünyaları əks etdirirlər. Bildirirlər
ki, bizdən başqa kainatların, müxtəlif zaman dönəmində mövcud olduğu və
yaşamını davam etdirdiyi artıq çoxdandır məlumdur (elm bunu qəbul etmir, amma
izah da edə bilmir). Güman ki, həmin aləmlər vaxtaşırı özünü xatırladır. Bu
arada müqəddəs "Qurani-Kərim”də bəhs olunan 18 min kainatı da hafizəmizin bir kənarında
tutaq və bəzi skeptiklər kimi bu aləmləri kəşf olunmuş, səmada Günəşin başına hərlənən
planetlərlə qarışdırmayaq. Çünki elm də dalana dirənəndə fəzadan başqa, Yerin təkində də digər dünyaların mövcud olduğunu etiraf etməli olur.
Orta əsrlər
Avropasında ilğımı Fata Morqana adlandırırdılar (italyancadan tərcümədə - sehrli
pəri Morqana). Əfsanəyə görə, dəniz dibində yaşayan pəri Morqana səyyahları yanlış
görüntülərlə aldadır. Qədim Misirdə, Orta əsr Ərəbistanında da ilğımı şeytan təsvirləri
hesab edir, əvvəllər yaşanmışların canlaması kimi qəbul edirdilər. Maraqlıdır ki, ilğım daha çox səyyahların
gözünə görünür, başqa sözlə yerli sakinləri çox da aldada bilməyən bu təbiət hadisəsinin
gücü yorğun səyyahlara çatır. Öz gözünə inanmayanların gördüklərini sadalayaq:
2011-ci
il mayın 9-da Çinin Xaynan əyalətində görünən qəribə ilğım hər kəsi panikaya
salmışdı. Təxminən bir saat ərzində dənizin üstündə naməlum şəhər ucaldı. Hətta
gəmiləri ilğıma yaxın üzdürüb daha aydın fotoşəkillərini də çəkmişdilər. Özünü
kameraların yaddaşına köçürdükdən sonra isə ilğım yavaş-yavaş səmada ərimişdi. Ondan bir il öncə də həmin əyalətdə - səmada
hündürmərtəbəli, amma qədimi bina görünmüşdü.
Müəmmalı
ilğımların daha çox rastlandığı yerlərdən biri Krit adasıdır. Burda tez-tez döyüş
səhnələrinin canlandığı ilğımlar görünür. Səhnələr daha çox Franka-Kastello qəsri
yaxınlığında "göz oxşayır”. Tarix bunu təsdiqləyir, məhz həmin qəsrin
torpaqlarında türk və yunan ordusu arasında iki qanlı döyüş baş verib. İlğımı
görənlər isə qulaqlarını yerə dirəyəndə əsgərlərin bağırtısını və silahların səsini
də qismən eşidə bilirlər. O da maraqlıdır ki, havada asılı şəkildə görünən bu
ilğım sürünərək qəsrin divarlarına çatanda yox olur.
Döyüş səhnələri
Rusiya ərazisində də dəfələrlə görüntülənib: Yaroslavl vilayətindəki Pleşeyeva
gölü üzərində yaralı əsgərlərin qıvrılması, hətta iniltisi eşidilir. Bundan
başqa, meşə boyu qaçan, hücum edən əsgərlər də görənləri mat qoyur. Burda da
tarix susmur, məhz həmin ərazidə orta əsrlərdən ta II Dünya Müharibəsinə qədər bir
çox döyüşlər baş verib. Üstəlik, döyüşlərdə ölənlərin çoxu gölə tökülüb...
Rusiyanın
Baykal gölü də "tamaşa” həvəskarıdır. Yerli balıqçılar tez-tez gölün üzərində
köhnə paravoz, qədim şəhər görürlər. Bu görüntüləri geoloq alim Lakmakin də təsdiqləyir.
Özünün dediyinə görə, araşdırma üçün getdiyi gölün qırağında yaşayarkən bir gecə
qatar fitinin səsinə oyanır. Eyvandan baxanda gölün üzərində şütüyən qatarı və
ay işığında pəncərələrdən boylanan insanları görür.
Alyaskada
isə ilğımlar gəlir mənbəyinə çevrilib. Çünki burdakı görüntülər səmada düz 4
saat qalır və onu görmək üçün dünyanın bir çox yerlərindən turistlər axışır. 2004-cü
ildə isə elə tusitlərin və yerli sakinlərin gözü önündə aeroşou zamanı qəribə
ilğım insanları çaşdırmışdı. Şounun ortasında iki təyyarə toqquşmuş və
qığılcımları, hissələri yerə tökülmüşdü. İnsanlar və xilasedicilər qəza yerinə
axışanda orda heç nə görməmişdilər. Elə səmaya qalxmış bütün təyyarələrin də
sayında azalma yox idi, hər kəs sağ-salamat idi.
Amma
qorxmaz turistləri hürkütmədən diqqətə çatdıraq ki, bəzən ilğımın görüntüsündəz
zövq almaqla yanaşı, onun içinə də düşmək olar. Londonun Otterburn şossesi ilə
müsahibəyə yollanan jurnalis Doroti Stronq danışır ki, yolun ortasında mindiyi
taksi qəfil dayandı, motor söndü. Sürücü nə qədər əlləşsə də maşını hərəkətə gətirə
bilmədi. Qəfildən, bır neçə əsgər heçlikdən peyda olaraq maşına hücum elədilər,
amma maşının dəmirinə dəyən kimi parçalanıb havada əridilər.
1999-cü
ilin 14 mayında Rusiya metrosunda baş vermiş qəribə hadisə onlarla sərnişinin təsdiqlənməsindən
sonra hətta şəhər milisinin qeydlərinə də keçib. "İzmayılovskiy park”
stansiyasından "Pervomaysskiy” stansiyasına gedən tunneldə tükürpədən ilğımın
iştirakçıları sərnişinlər özləri olublar. "İzmayılovskiy park” stansiyasının
üstündə adını daşıdığı park sıx meşəliyi ilə fərqlənir. Məhz o meşənin altı ilə
keçəndə birdən qatarın işıqları sönüb, qatar dayanıb. Sərnişinlər qorxmağa
macal tapmamış pəncərələrdən günəş şüalarının işıqlandırdığı meşə aydın görünüb,
amma uzaqda şinnelli əsgərlər də gəzişirmiş, həm də havada barıt qoxusu varmış.
Bir neçə dəqiqə sonra görüntü itib, qatar heç nə olmamış kimi yoluna davam
edib.
İlğımlarla
bağlı siyahını daha da uzatmaq olar, çünki bu günə qədər saysız-hesabsız bu cür sirli təbiət hadisələri baş verərək, keçmişi insanların gözünün önünə sərib. Amma
sadalanan faktlar kifayətdir ki, kitablara həbs etdiyimiz tarixin əslində sətirlərdə
deyil, elə dünyamızla paralel sıralandığını anlayaq. Müqəddəs kitabımızda bəhs
olunan aləmlərin müəmmasını dərk etmək üçün hələ kamil şüur yetişməyib, amma
adi məntiqlə belə bütün bu möcüzələrin həmin aləmlərin Rəbbindən bir işarə
olduğunu anlamaq mümkündür.
Şəfiqə ŞƏFA