Qədimdə Azərbaycanın qərbində hazırkı Ermənistan ərazilərində xırda kürd etnik qrupları gəlib məskunlaşib.ABS tarixçisi Robert Hevsenə görə bu ərazilərin çoxu çöllükdən ibarət olub. Eradan əvvəl isə bu ərazilərdə midiyalılar məskən salıblar.

Birinci Dünya müharibəsinə qədər həmin ərazilər kürdlər tərəfindən məskunlaşdırılır. Üstəlik kürdlərlə midiyalıların eyni kökdən olduğunu bildirən alim, onları kürdlərin əcdadı olan prokürdlər adlandırır.

Monoetnik olmaq istəyən Ermənistan ideyaları və kürd əngəli

Müasir Ermənistanda 1877-1878-ci illərdə yezidi icması formalaşmağa başlayır. Yəni rus-türk müharibəsi zamanı minlərlə yezidi kürdü şərqə üz tutur. İkinci miqrasiya isə Birinci Dünya müharibəsi zamanı baş tutur. Onlar əsasən Ermənistanın Araqaçotn, Armavir, Ararat, Şirak, İrəvan şəhəri ətrafı, Gümrü, Vağadnazor, Abovyan, Dilican və Taşir ətrafı ərazilərə köç edirlər.

1980-ci illərdə yezidi icmasının bəzi liderləri hakimiyyətdən yezidilərin müstəqil və ayrı bir millət kimi tanınmasını tələb edirdilər. 1989-cu ilin son sovet siyahıyaalmasına görə, əvvəllər kürd hesab edilən 60.000 nəfərdən 52.700-ü özlərini yezidi kimi tanıyıb . 1989-cu ildən etibarən siyahıyaalmalarda kürdlər və yezidilər ayrı-ayrılıqda hesablanır və kurmanc dilinin ləhcəsi olan yezidi ləhcəsi ayrıca dil hesab olunur.

Ermənistan Respublikasının 2011-ci il siyahıyaalınmasına əsasən, Ermənistanda 35 308 yezidi və 2 162 kürd sakin yaşayır. Hazırda Ermənistanda yezidi kürdlər 4 ictimai birlikdə birləşib: Kürd Ziyalılar Dərnəyi, Kürdüstan Komitəsi, Erməni-Kürd Dostluq Dərnəyi və Yezidi Milli Birliyi.

Laçın Kürd Respublikası?????

Ermənilər monoetnik Ermənistan ideyasını hələ 1960- çi illərdən ortaya qoysalar da buna müvəffəq ola bilmirdilər. Erməni ideoloqları o bu planı sovet hökumətinin cokusundən sonra həyata keçirməyə basladilar. 1988-89-cu illərdə Azərbaycan türklərinə qarşı duzənlədikləri deportasiya beynəlxalq aləmdə razılıqla qarşılanmadığı üçün ermənilər bu səbəbdən kürdləri ölkədən deportasiya edə bilmədi.. Növbəti plana ehtiyac vardi.

Çünki artıq Azərbaycan və Ermənistan arasında münaqişə və müharibə başlamışdı. Odur ki Əli silah tutan bütün kürdləri müharibəyə cəlb etmək lazım gəldi. Bunun üçün yarandıqları gündən " Böyük Kürdüstan " eşqi ilə yaşayan kurdlərə Azərbaycan torpaqlarında kürd dövləti yaratmaq vədi verildi!

Demək olar ki, kürdlər özlərini bu vədə o qədər inandirdilar ki, hətta İrak, İran, Suriya və Livandan kürdlər gələrək erməni ideoloqları ortaya atdığı "Laçın Kürd Respublikası" uğrunda döyüşlərə atıldılar.

1992- çi ilin may ayında Şuşa və Laçın işğal olmamışdan çox əvvəl artıq kağız üzərində kürd respublikasının prezidenti və digər vacib struktur rəhbərləri məlum idi. Şərqdə nə qədər kürd vardısa artıq yeni kürd respublikasına fokuslanmışadilar.

20 may - Laçın Kürd Respublikası quruldu

20 may 1992-ci il də burada qalan təxminən 60 kürd ilə birlikdə Laçın Kürd Respublikasının qurulduğunu elan edirlər. Həmin kürd qrupu Laçın, Qubadlı və Kəlbəcər rayonlarını əhatə edən bir kürd muxtariyyəti qurmaq istəyirdi. SSRİ dövründə Qazaxıstanda KQB agenti kimi işləyən Vəkil Mustafayev bu respublikanın baş naziri seçilir.Hətta Karlan Çaçani Mədəniyyət Naziri, Emerike Sərdar İnformasiya Naziri və Şərəf Əşir Baş nazirin müavini elan edilir. Laçın Kürd Respublikasının qurulduğunu elan edən bu qrup Laçın şəhərində Kürdüstan bayrağı ucaldılır.

Bu dünyaya onu sərgiləyirdi ki, təkcə ermənilər yox, kürdlər də Azərbaycanlan müstəqillik uğrunda mübarizə aparır.

Nəhayət, bölgədə kürdlərin olmamasını dəlil gətirən Ermənistan hökuməti respublikani ləğv edir.Bir həfta yaşamayan respublika çökür. Kürd diaspor təşkilatları nə qədər çalışsa da bu prosesə qarşı dura bilmirlər. Çünki ermənilər Azərbaycan torpaqlarında ikinci erməni dövləti yaratmaq yolunda güclü kurt terror birləşmələrindən və diaspor qüvvələrindən kifayət qədər yararlanaraq Artsaxı yaratdılar.. Təbii ki tulkudən bic olan ermənilər elə zəngin torpaqları korazehin , xəyalpərəst və emosional kürdlərə verməzdi.

P.S.Necə deyərlər, tülkü sarsaq qarğanın aldadıb, pendirini əlindən aldı .

Əntiqə Rəsid