Tokio 37 milyon əhalisi olan dünyanın ən böyük şəhəridir. Yaponiyanın 125 milyon əhalisinin 30%-i burada yaşayır. 3,7 milyon əhalisi olan paytaxt Afina Tokio ilə müqayisədə çox kiçikdir. Lakin Yunanıstanın 11 milyon əhalisinin 34%-i Afinada yaşayır. 102 milyon əhalisi olan Misirdə əhalinin 22%-i Qahirədə yaşayır. Londonun ətrafı ilə birlikdə əhalisi 14 milyondur. Böyük Britaniyanın 68 milyon əhalisinin 20%-i burada yaşayır. Avstriyanın əhalisi 9 milyon nəfərdir. Bu əhalinin 23%-i və ya 2,1 milyonu Vyanadadır. İstanbul 16 milyon əhalisi olan böyük şəhərdir. Türkiyənin 85 milyon əhalisinin 19 faizi burada yaşayır. 16 milyon əhalisi olan Tehran 84 milyon iranlının 19%-nin yaşadığı şəhərdir.

10 milyon Macarıstanın 17%-i Budapeştdə yaşayır. Şəhər əhalisinin ölkə əhalisinə nisbətini bir kənara qoysaq, meqapolislər sıralamasında Dehli 33, Şanxay 29, Dəkkə 23, Sao Paulo 23, Mexiko 22, Mumbay (Bombay) 21, Osaka 19, Nyu-York birinci yerdədir. 19 milyon əhalisi ilə. Ölkəyə çevriliblər. Bu şəhərlərin niyə və necə bu qədər böyüməsinin iqtisadi səbəbi var. Bu gün müzakirə olunan sualın mahiyyəti bu əsaslandırmanın ölkənin tarazlı inkişafını “dəstəkləyir, yoxsa mane olmasında”dır.

Böyümək ətraf mühitdən daha çox istifadə etmək deməkdir. Fillər marallardan daha çox bitki yeyirlər. Daha çox bitki yemək, fillərin ətraf mühitə marallardan daha faydalı olması demək deyil. Fillər bu həyat tərzini ətraf mühitə faydalı olduğu üçün deyil, digər heyvanlardan daha güclü olduğu üçün aparır. Nə qədər çox yedilərsə, bir o qədər güclü yedilər, gücləndikcə də bir o qədər çox yedilər. Şəhərlər də əvvəlcə “kənd təsərrüfatı”, sonra isə “sənaye”də yaradılmış əlavə dəyəri cəlb etməklə maliyyələşdirdilər. Digər tərəfdən, ölkə iqtisadiyyatının ehtiyac duyduğu “xidmətləri” istehsal edirdi. Bunlara daxili və xarici ticarət, bank işi, təhsil, səhiyyə və əyləncə daxildir. Bununla belə, şəhərlərdə istehsal edilən xidmətin böyük hissəsi istehsal edildiyi yerdə istehlak edilir. Bu baxımdan meqapolislər öz döşünü əmən inəyə bənzəyir.

“Daxili ticarət şərtləri” xidmət qiymətlərinin xeyrinə dəyişəndə əyalətlərdə yaşayanlar dedilər ki, biz əmiciyik və şəhərə köçmüşük. Buna görə də, artımın iqtisadi əsaslandırması "özünü sübut edən yanlışlığa" çevrildi. Şəhərlər sıxlaşdıqca, şəhər torpaq qıtlığı yarandı və bu qıtlıq astronomik məkan icarələrinə səbəb oldu. Şəhərə gələnlər əvvəlcə qısa müddətdə işçi qüvvəsini tərk edərək kirayəçi oldular. Məkan üçün renta yaratmaq və yaradılan rentalardan pay almaq üçün hakimiyyəti ələ keçirmək yerli və milli demokratiyanın “əsas mövzusuna” çevrilib.

Emin