Prezident İlham Əliyevin cari ilin 18 iyul tarixində Oksfordda “Avropa Siyasi Birliyi”nin 4-cü Zirvə toplantısı çərçivəsində “Enerji və bağlantı” mövzusunda dəyirmi masada çıxışı böyük maraqla qarşılandı. Ölkə başçısının çıxışı zamanı səsləndirdiyi faktlar, göstərdiyi çıxış yolları ölkələrin, beynəlxalq maliyyə qurumlarının, şirkətlərin Azərbaycanla iqtisadi əməkdaşlıq istəklərini daha da artırdı.

 Azərbaycanda bütün ölkələrlə əməkdaşlığın inkişaf dinamikasının qorunduğunu diqqətə çatdıran cənab Prezident buna konkret misallar çəkdi. Belə ki, 2021-ci ildə Avropa qitəsinə bizim qaz təchizatımız ildə 8 milyard kubmetr təşkil edirdisə, bu il bu göstərici 13 milyard kubmetrə yaxın olacaq. Enerji sahəsində Bakıda müəyyənləşdirilmiş strateji tərəfdaşlıq bizim Avropaya qaz təchizatımızın 2027-ci ilin sonuna qədər ikiqat artırılmasını nəzərdə tutur.

Həqiqətən də, bu gün enerji təhlükəsizliyi hər bir dövlət üçün daha vacibdir və strateji məsələ hesab olunur. Təbii sərvətlərlə zəngin olmayan Avropa dövlətləri bu gün Rusiyanın enerji resurslarından asılı vəziyyətdə qalıb. Qərbin Kremllə siyasi münasibətlərində artan gərginlik Avropanın alternativ mənbə axtarışını diktə edir. Bu mənada Azərbaycanın enerji ehtiyatları və imkanları qoca qitə üçün əvəzolunmazıd.r

Azərbaycanın təbii qazını səkkiz ölkə alır, onlardan beşi – Bolqarıstan, Yunanıstan, İtaliya, Macarıstan və Rumıniya Avropa İttifaqının üzvüdür. İkisi İttifaqa daxil olmaq üçün namizəd ölkədir – Gürcüstan və Serbiya, eləcə də Türkiyə. Göründüyü kimi ixracın yarıdan çoxu Avropaya gedir. 2021-ci ildə ümumi ixrac 18 milyard kubmetr təşkil edirdisə, bu il bu göstərici 25 milyard kubmetr olacaq.

Gedişat göstərir ki, Avropada interkonnektor layihələri icra olunduqca Azərbaycan qazının daha çox Avropa ölkəsinə ixrac edilməsi üçün əlavə imkanlar olacaq. Elə bu səbəbdən Avropa Komissiyası Azərbaycanı enerji üzrə etibarlı tərəfdaş və ümum-Avropa qaz təchizatçısı adlandırır. Strateji hədəflərə doğru uğurla irəliləyirik. Azərbaycan yalnız Avropaya 2027-ci ilə qədər ildə 20 milyard kubmetr qazla təchiz etmək üzrə öz öhdəliyini yerinə yetirmək üçün əlindən gələni etməyə çalışır.

Üç ildən artıqdır ki, Azərbaycan mühüm qaz təchizatçısına çevrilib. Bizim qaz kəmərimiz – Cənub Qaz Dəhlizi 2020-ci il dekabrın 31-də istismara verilib.

20 il ərzində Azərbaycan tarixdə ilk dəfə olaraq Xəzər dənizini Aralıq dənizi ilə birləşdirən kəmər təşəbbüsü ilə çıxış etdi və qonşuları ilə birlikdə onu istismara verdi. İndi Azərbaycan neftini Aralıq dənizində Türkiyənin Ceyhan limanından müxtəlif təyinat nöqtələrinə, o cümlədən Azərbaycanın xam neftindən əhəmiyyətli dərəcədə asılı olan çox həssas nöqtələrə nəql edir. Bəzi ölkələrdə Azərbaycan xam neftinin istehlakı onların tələbatının 50 və ya daha çox faizini təşkil edir.

Qismən Adriatik dənizinin dibi ilə uzanan 3500 kilometrlik inteqrasiya edilmiş boru kəməri sistemi – Cənub Qaz Dəhlizi istismara verildikdən sonra Azərbaycan dərhal Avropaya təchizata başladı. Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) TANAP-dan başlayaraq Yunanıstan, Albaniya və Adriatik dənizi vasitəsilə İtaliyaya qədər uzanan boru kəməridir.

Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi, Azərbaycandan Avropaya təbii qazın nəqlini təmin etmək üçün qurulmuş mühüm enerji infrastrukturu layihəsidir. Bu layihə, Xəzər dənizi regionundakı təbii qaz resurslarını Avropa bazarlarına çatdırmaq məqsədini daşıyır və Avropanın enerji təhlükəsizliyini artırmaq üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan sahilində yerləşən Şahdəniz-2 qaz yatağından çıxarılan qaz Cənub Qaz Dəhlizinin əsas mənbəyidir.

Cənub Qaz Dəhlizi 2020-ci ilin sonlarında istismara verildikdən sonra Azərbaycan dərhal Avropaya qaz təchizatına başladı. Bu layihə Avropanın enerji şaxələndirilməsi strategiyasının bir hissəsi kimi böyük əhəmiyyət kəsb edir və Rusiyadan asılılığı azaltmaq məqsədini güdür.

Cənub Qaz Dəhlizi Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyini artırmaqla yanaşı, qaz təchizatında şaxələndirməni təmin edir.

Bu layihə iştirakçı ölkələr üçün iqtisadi faydalar gətirir, yeni iş yerlərinin yaradılmasına və regional iqtisadi inkişafın artmasına səbəb olur. Cənub Qaz Dəhlizi, Avropa və Azərbaycan arasında enerji sahəsində əməkdaşlığı gücləndirir və Avropanın Rusiyadan enerji asılılığını azaltmağa kömək edir.

Cənub Qaz Dəhlizi Azərbaycanın enerji sektoru və ümumilikdə Avropa üçün strateji əhəmiyyətə malikdir. Bu layihənin həyata keçirilməsi enerji bazarlarında balansı dəyişdirərək, regionun enerji təhlükəsizliyini və iqtisadi inkişafını artırır.

Mətanət Səfərli

YAP Nəsimi Rayon Təşkilatının əməkdaşı