“ Peşmanlığınızdan müsbət mənada istifadə edin” – Erkan DEMİR

Bu dəfəki müsahibim “ Xəyaldan gerçəkliyə səyahət” kitabınınıın müəllifi, peşəkar kouç, psixoloq, dünyanın ən xoşbəxt insanı kimi tanınan, həmçinin sosial sima olan Erkan Demirdir. İxtisasını Anadolu Turizm və Otelçilik fakültəsində almış və paralel olaraq peşəkar şəkildə sahibkarlıq etmiş və satıış inkişaf müdiri, regional meneceri olaraq biznesin ən uğurlu insanı kimi rekorda imza atmışdır.Şəxsi inkişafın özünə sərmaye olduğunu düşünən Erkan Demir bu sahədə mütəxəssis olan universitet və qurumlardan təhsil alıb. Universitet və rəsmi qurumlarda əsas spiker olaraq ümumi sayı 150 mindən çox insanlara rəsmi seminarlar təşkil etmiş, peşəkar təlim videoları ilə ölkə daxilində və xaricdə bir çox universitetlərin distant təhsil mərkəzlərində 1 milyondan artıq auditoriyaya çatmış, öz bilik və bacarıqlarını dünya qismində tətbiq etmiş, minlərlə insana şəxsi inkişaf yönündən psixoloqluq etmişdir. Uğurları Azərbaycandan da yan keçməyən Erkan Demir azərbaycanlı həmvətənlilərimizə də təhsil və təlimlər keçmişdir. Elə isə onunla olan səmimi müsahibəmi sizlərə təqdim edirəm. Nəzərinizə çatdırım ki, müsahibə türkcədən çevirilərək yazılıb.

- Erkan bəy, xoş gördük sizi, ilk sualımı belə ünvanlamaq istəyirəm ki, sizi dünyanın ən xoşbəxt adamı kimi tanıyırlar. Bu ismi götürmək haradan ağlınıza gəldi?

- 20 İyun 2010… Həyatımın dönüm nöqtəsi… Daha doğrusu yenidən doğduğum gün…

Yaş 35di. Şair demişkən, yolun yarısında qalmışdım. Çox qaçdığım, cəhd etdiyim, uğur qazanmaq üçün hər cür cəhd etdiyim vaxt idi. Kırklarelidə müxtəlif qida sektorlarına aid bir çox məşhur brendlərin distribütoru, satış inkişaf şefi və regional meneceri olmuşam. Elə vaxtlar olub ki, uğurdan uğura qaçdığımı düşünürdüm və eyni zamanda özümü xoşbəxt görürdüm. Amma nəyinsə düz getmədiyi hissi məni usandırırdı. Özümlə çox tək qala bilmirdim və bu səsə çox qulaq asa bilmirdim. İçimdəki üsyanı eşidən kimi o səslər daha da bərkdən qışqırmağa başladı. Nə olubsa, elə həmin vaxt olub. İlk dəfə özümlə tək qalanda... İllərin mübarizəsi və bir anlığa təslim olan yorğun bədən... Doğrudanmı belə idi? On beş dəqiqə ölüm...

“Uşaqlıqdan bəri mübarizə apardığım mübarizə dayanmadan işləməkdir... İllər o qədər tez keçdi ki, həyatın mənasını deyil, həyatın zərurətini yaşamalı oldum və nəhayət, əl çəkdim...”. İllərin yığılması bir anda yox oldu... Evlər, maşınlar və var zənn etdiyim həyat! Son dəqiqəyə qədər ödəniş problemləri və iyulun buxarlı istisi, Stress və ürək oynayır...

Mən o gündən bu günə qədər 1,5 milyondan çox insana xoşbəxtlik və həyat haqqında danışmışam və bundan sonra da danışacağam.

- Öz nəfsini itirmiş, özündən uzaqlaşan, başqa mənliklərin maskası ilə gəzən insan. Bütün maskaları çıxardım və güzgüdə özümə baxanda dedim; Erkan, sen dünyanın ən mutlu insanı olacaqsan. Ayna dedi: Yalan. Nağıllardakı kimi... Dedim, olacaqsan, Erkan. Bu hekayədir, mən o gündən bu günə qədər 1,5 milyondan çox insana xoşbəxtlik və həyat haqqında danışmışam və bundan sonra da danışacağam.

- Dünyanın ən xoşbəxt insanları kimlər sayılır?

- Dünyanın ən xoşbəxt insanı dedikdə kədərlənməyən, ağlamayan, problemi olmayan insan nəzərdə tutulmur. Bax, məndə dünyada bir canlının bütün xüsusiyyətləri var. Məndə həm nifrət, həm düşmənçilik, həm kədər, həm təəssüf, həm bədbəxtlik, həm qorxu, həm də cəsarət var. İnsan emosional varlıqdır. O, bütün hissləri ilə bir bütövdür.

- Təsvir edildiyi kimi, yalnız pozitiv olub gülümsəməklə xoşbəxt olmaq mümkün deyil. Xoşbəxtlik qəbul etmək, minnətdar olmaq, hazır olmaq halıdır. Nəyə hazır olmaq lazımdır? desəniz; Baş verəcək və yaşanmalı olan hər şey! Qəbul edilir.

Məsələn, kompüterdən və ya İnternetdəki hər hansı bir proqramdan hər hansı kodu silsəniz, həmin sistem xəta verəcək. İnsan beyni həm də çiyin-üstü kompüter, yəni bioloji informasiya kompüteri olduğundan, onda heç bir emosiyanı qaçırmayacaqsınız. Bəs biz nə edəcəyik? Budur, Dünyanın Ən Xoşbəxt İnsanları, yaşadıqları hər hadisə qarşısında bunu yaşayır və diqqətlərini “Necə” sualına yönəldirlər. Bu emosiya və ya böhran anından necə qurtula bilərəm? Necə daha yaxşı ola bilərdi? Bunun necə baş verdiyi sualı həll yollarını gətirən sehrli bir vasitədir. Qısa; Hər bir emosiyanı yaşayan və emosiyalarını idarə etməkdə peşəkar olan insanlar “Dünyanın Ən Xoşbəxt Adamı” olublar. Onlar developer dilindən istifadə edirlər. Özlərini tənqid edirlər. Onlar inkişaf etmiş empati bacarıqları və yüksək emosional intellektə malik insanlardır. Özünə inam, özünə hörmət və özünə dəyər qazandıra bilən insanlardır. Onlar həll yönümlü və təşəbbüskar insanlardır. Özləri ilə barışan və şüurlu şüurla potensiallarını daim inkişaf etdirən insanlardır. Xoşbəxt insanlar; Onlar həll yönümlüdürlər. Onlar xırda işlərdə tər tökməzlər. Çətin anlarda israrlıdırlar. Onlar özlərini qarşıya qoyduğu məqsəd və baxışlara həsr edirlər. Onları xoşbəxt insanlar əhatə edir. Bədənlərinin qayğısına qalırlar. Münasibətlərini daim yaxşılaşdırırlar.

- İnsanlar niyə xoşbəxt ola bilmir?

- Dünyadakı bütün insanların ortaq arzusu varsa, bu xoşbəxtlikdir. Başqa cür eşitməmişəm. Bəzi insanlar ən pis anlarda belə tunelin sonunda işığı görür, bəziləri isə şükür etmək və ya cəhd etmək əvəzinə bədbəxtlikdən danışır. Deməli, bədbəxtlik seçimdir, bədbəxtlikdə, xoşbəxtlikdə. İnsanlar öz seçimlərinin məhsuludur. Nə yeyirlərsə qoxular, nə düşünürlərsə yaşayırlar. Bir insanın böyümə və yetkinləşmə mərhələlərində hansı coğrafiya, mədəniyyət və təhsilə məruz qalması xoşbəxtliyimizi şərtləndirən ən mühüm amillərdəndir. Araşdırmalarda;

20% qeyri-adekvat təhsil (işlə bağlı bacarıqların olmaması)

Yazılı və şifahi ünsiyyətdə 15% qeyri-adekvatlıq

15% bacarıqsız və ya problemli müdir, ailə idarəçiliyi

50% paradiqmaların olduğu müşahidə edilmişdir. Paradiqma bizim ağıl xəritəmizdir, dünyaya baxdığımız pəncərədir. Bu, özümüz və başqaları haqqında inancların, dəyərlərin, şəxsiyyətin, gözləntilərin, münasibətlərin, vərdişlərin, qərarların, rəylərin və nümunələrimizin məcmusudur.

Bu, ictimaiyyətə məlum kodlaşdırma dediyimiz şeydir. Bizi uğurlu və xoşbəxt edən problemlərimizi deyil, paradiqmamızı dəyişdirməkdir. Yeni bir ağıl xəritəsi yaratmağın yolu ardıcıllıqdır. Uyğun, tutarlı düşüncələr. Ağlınıza gələn və sonra gedən fikirlər deyil. Paradiqmalarımızı müsbətə doğru dəyişə bilsək; Dünya daha zəngin, daha rəngarəng və həyəcanlı bir yer ola bilər. Biz dünyanı fərqli görməyə, fərqli düşünməyə, fərqli hiss etməyə başlaya bilərik. Bu, bizə həyatdan həzz almağa və ona düzgün bucaqlardan baxmağa imkan verə bilər.

Davamlı davranışınız daxililəşir. Daxili davranışınız sizin vərdişinizə çevrilir. Vərdişləriniz xarakterinizə çevrilir. Xarakteriniz taleyinizə çevrilir...

- Bəzi insanlar qəzəbdən şikayət edirlər. İnsanlar niyə qəzəblidirlər?

- Əvvəla, bir neçə terminin tərifinə nəzər salsaq, daha yaxşı şərhimiz olar.

Emosiya: Yaşadığımız dünyaya necə reaksiya veririk. Emosiya insanın xoşbəxt, kədərli, qəzəbli, həvəsli və ya qorxduğu zamanları ifadə edən sözdür. Hər hansı bir duyğu düşüncədən gəlir.

Qürur: Özünü güclü kimi göstərən zəif insandır.

Qəzəb: yerinə yetirilməmiş istəklərə, arzuolunmaz nəticələrə və qarşılanmamış gözləntilərə emosional cavab.

Budur qəzəb, hirslə yaşamağımızın səbəbi, gözləntilər... İnsan et, etmə, toxun, bunu edə bilməzsən, 148.000 dəfə dəyişdirə bilməzsən kimi zəhərli pedaqoji təhsil prosesindən keçir. böyümək prosesində 5-12 yaş arasında qeyri-adekvatlıq, dəyərsizlik və etibarsızlıq kimi hisslərlə reaksiyalarının miqyasını tənzimləyə bilmir. Daim şikayət edir və gözləyirlər, insanların zəif və mənfi tərəflərinə diqqət yetirdikdə qəzəbi, qəzəbi və hətta inkişaf etmiş qəzəbi bəsləyirlər. Bunlar, istəsək, öz duyğularımızı müəyyən etməklə və bu duyğuların ac qaldığı yerləri yenidən qidalandırmaqla idarə edə biləcəyimiz duyğulardır. Hər şey özünə şəfqətlə başlayır, yəni özünü sevmək, bağışlamaq, bağışlanmaq istəmək... Sizi əsəbiləşdirən insanlardan, hadisələrdən uzaqlaşıb özünüzə yaxınlaşmaq lazımdır.

Münaqişələr nə üçün baş verir ? Həmişə dava edən insanlar necə xoşbəxt ola bilər? İnsan fiquru dəyişə bilərmi?

Döyüşlər insan özünü daha qeyri-adekvat hiss etdikdə və ya qarşı tərəfin güc dominantlığı olduqda, yəni özünə təzyiq etdikdə baş verir. Qəzəblə dediyim kimi, təmin olunmayan istəklər müqabilində qarşıdurma mühiti yaranır. Münaqişə qarşısında limbik reaksiya dediyimiz üç vəziyyətlə qarşılaşırıq. Şiddətə məruz qaldıqda və ya şifahi və fiziki zorakılığa məruz qaldıqda, ilk növbədə dondurucu təsirini yaşayırıq. Hücum davam edərsə və təhlükə artarsa, ikinci mərhələ qaçış mərhələsidir. Əgər özümüzü gücsüz və müdafiəsiz hiss ediriksə, qaçmağı seçirik. Bunu edə bilməsək, üçüncü mərhələ, döyüş və ya hücum baş verir ki, bu da ən çox zərər verən mərhələdir.

Davamlı mübarizə vəziyyətində olan insanın qəzəbi xroniki qəzəbə çevrilir və özünü müdafiəni əsas kimi görməyə başlayır, bunun yeganə müalicəsi mütəxəssis psixiatrdan dəstək almaqdır. Mübarizə edən insanlar heç kimlə barışıq yaşaya bilməzlər, çünki özləri ilə barışmırlar və bədbəxt insanlardır. İnsanın təbiəti dəyişə bilərmi deyə soruşsanız, təbii ki, dəyişə bilər. Çünki 35 yaşıma qədər qəzəbini çox yaxşı idarə edə bilməyən insan idim. Mən xəstəlik səviyyəsində deyildim, amma qəzəbim mənə, işimə və şəxsi münasibətlərimə təsir etməyə başladı. Həmin qərar anı mənim özümü, mahiyyətimi kəşf etməyimə səbəb oldu. Aclıq hisslərimi yedizdirdim, özümü şəfqətlə qucaqladım və özümü bağışladım. Sonra NLP (İnsan Mühəndisliyi) elminə girişim bioloji kompüterim olan beynimi yenidən qurmağıma səbəb oldu. Daha sonra məni bədbəxt edən vərdişlərdən tədricən qurtularaq, ən çox olmaq istədiyim rolları yenidən dizayn etdim. Və aşiq olduğum 'Dünyanın Ən Xoşbəxt İnsanı' Erkan Demirlə tanış oldum...

- Son zamanlar davamlı olaraq mənəvi yüksəliş adına rast gəlirik. Ruhani yüksəliş nə deməkdir?

- İnsanın ruhu, bədəni və ağlı harmoniya və tarazlıq içində olmalıdır. Ağlımıza və bədənimizə sərmayə qoyduğumuz zaman mənəvi sərmayəni gözdən qaçırırıq. Bu dəyişiklik deyil, özünü tanımaq, sevgi və şəfqətdir. Ən böyük ehtiyacımız özümüzə təqdim edə biləcəyimiz sevgidir. Qarşılaşdığımız bütün problemlərin həlli və ya cavabı özümüzdədir. Mənəvi yüksəliş şəxsi yoldur... Deyirdilər ki, sən mükəmməl yaradılmışsan. Bəli, amma sən başqa bir insandan deyil, yaradılmışların ən mükəmməli olaraq yaradılmışsan. Başqa sözlə, başqa bir insandan kamillik söhbəti yoxdur. Mükəmməl olmağı dayandırın, onsuz da etdiyiniz hər şeydə mükəmməlsiniz.

İndi bir anlığa dayanın və mənəvi inkişafınıza ən çox kömək edəcək yol və üsulların hansı olduğunu özünüzdən soruşmağa başlayın. Suallara cavabınız var. Və cavablarınızı dərhal tətbiq edin. Gəlin onları dəstəkləmək üçün təsdiqlərlə investisiya edək.

Mən rahat, sakit və əminəm.

Həyatıma nəzarət edirəm.

Çətinlikləri dəf edəcək qədər güclüyəm.

Qorxularımla üzləşməyə cəsarətim var.

Mən sağlamlıq adamıyam. Sağlam bədənim, ağlım və ruhum var. Hər şeyə görə minnətdaram.

Özümü həmişə sağlam, xoşbəxt və təhlükəsiz hiss edirəm, inanıram. Özümlə barışıram.

- Erkan bəy, insan qorxularından necə xilas ola bilər?

- Əvvəla, qorxu öyrədilmiş bir illüziyadır. Bu, sonradan öyrəndiyimiz bir illüziyadır. Hər şeydən əvvəl, xilas olmamız lazım olan qorxularımızı öyrənməliyik. Nədən qorxuruq? Bu qorxulara səbəb olan hadisələr, vəziyyətlər və s. amillər hansılardır? Oxşar təsbitlər etdikdən sonra o, bir sıra həll yolları ilə gəlir. İlk qorxumuz nə idi, gəlin ona nəzər salaq. Ana bətnindən o sığınacaqlı mayedən çıxdığımız an və xarici dünya ilə qarşılaşdığımız an! Bilirsən, mən doğulanda ağlamışam; O ağlama əslində ağciyərlərimizdən hava almağımıza imkan verən ilk toxunuşdan sonra dünyaya salam dediyimiz andır.

Həvəs qarşısında qorxu, real və ya gözlənilən təhlükə və şiddətli ağrıların oyanması, üzün saralması, ağızda quruluq, ürək, tənəffüsün sürətlənməsi və s. Türk Dil Qurumunda simptomları olan və ya daha mürəkkəb fizioloji dəyişikliklərlə özünü göstərən duyğu olaraq təyin olunur. Bu tərifə baxdığınız zaman yaxşı və pisi görə biləcəyimiz bir nümunədir. Öz tərəfimdən qorxunu öyrənməyimi sürətləndirən amil kimi də görürəm. Paradiqmamızda (zehin xəritəsi) hadisələr qarşısında öyrəndiyimiz davranışlara cavab veririk. Məsələn, itin adı çəkiləndə bəziləri qara, iti dişli, hırıldayan, aqressiv məxluq kimi cavab verir, digərləri isə şirin, mehriban, sadiq, tüklü məxluq kimi cavab verir. Odur ki, ən sadə mənada hadisələrə reaksiyamızın mənşəyini ilk öyrəndiyimiz dövrə qayıtmalı və bu qorxu ilə üzləşməliyik. Bu zaman qorxunun səbəbi hadisənin özü deyil. Hadisənin baş verməsi isə həmin şəxsin etdiyi şərhlərdən qaynaqlanır.Təbii ki, hər qorxu bu qədər məsum olmaya bilər. Ona görə də qorxularımızın öhdəsindən gələ bilmədiyimiz hallarda həyatımızda olan bir çox psixoloji pozğunluqlarla yanaşı qorxuların da müalicəsi var. Bunlar psixoterapiya üsulları, dərman müalicəsi üsulları və qorxunu müalicə etmək üçün stress idarə üsullarıdır.

- Peşman olmamaq üçün həmişə bütün hərəkətlərimizi çərçivəyə salmalıyıq?

- Əslində təəssüf hissi səmimi bir hissdir. İnsanı insan edən ən mühüm hisslərdən biri peşmançılıq hissidir. Şəxsiyyətində bu hissi yaşayan, səhv etdikdə peşman olmağı bilən və səhvini peşmançılıq hissi ilə ifadə edə bilən insanlar daha səmimi insanlardır. Təbii ki, söhbət eyni səhvə görə dəfələrlə peşman olmaqdan getmir. İnsan səhv edə bilən varlıqdır. Önəmli olan odur ki, bu səhvdən sonra özünə, sonra da ətrafına yaratdığı təsirdən peşman olursa, ona insan deyirik.

Əvvəla, peşman olmaqdan qorxmayın, peşmanlığınızdan müsbət mənada istifadə edin. Yeni bir davranış öyrəndiniz. İnandığınız şeyi etməkdən qorxmayın. Risk götürdüyünüz zaman edə biləcəyiniz ən yaxşı şeyi düşünün. Bu mənim ən dəyərli nailiyyətimdir. Qəzəblənmək əvəzinə özünüzü və sizə peşman olanları bağışlayın. Peşmanlıqlara diqqət yetirməməyə çalışın. Bunu etməsəniz üzərinizə böyük bir yük qoyulacaq və bu yük sizi daim narahat və bədbəxt edəcək. Bağışlayın və üzr istəyin. Uğursuzluğunuza fokuslanmaqdansa, məqsədinizə başqa yolla çatmağa çalışın, başqa yollar sınayın.Özünüzə, keçmişinizə və gələcəyinizə nəzər salın. Keçmişdə ən çox etdiyinizi etmədiyiniz üçün peşman olub-olmayacağınızı özünüzdən soruşun. Son illərdə nə çatışmadı? Nə var nə yox? Məsələn... Peşman olmamaq və çatışmazlıqlarınızı tamamlamaq üçün tədbir alın. Məsələn; Gələn il peşmanlıqlarınızdan hansına dözmək istəmədiyinizə qərar verin. Daha əvvəl dediyim kimi, yeni bir şey öyrənməliyəm. Peşmanlıqlarına diqqət yetirən bədbəxt insanlar qarşılarına çıxan fürsətləri əldən verirlər. Unutmayın: cəhd etməməkdən daha çox cəhd etdiyinizə peşman olacaqsınız.

- Bəzən məşqçilər istəklərini diqqətdə saxlayır və onların mütləq həyata keçəcəyini yazırlar. Üstündə gəl danışaq.

- Mütləq deyə bir şey yoxdur. Arzu etmək, yazmaq kimi bir şey olsaydı, mütləq sənin olacaq, deyərdim ki, məktəblərə, mütəxəssislərə nə ehtiyac var. O zaman nə olmalı desək; İnsanın beş hiss orqanının nisbəti ilə digər canlılardan üstün yaradıldığını söylədik. Mən həmişə “Düşün, hiss et və et” deyirəm. İnsan düşünə bildiyi, inandığı, hiss etdiyi hər şeyi həyata keçirmək cəsarəti olanda hər şeyə nail ola bilər. Bununla belə, onların da bunu etmək bacarığı olmalıdır.

Xəyalların gerçəkləşməsi üçün insanlara bir çox üsul tövsiyə etdik. Ən əsası, reallaşmaq istədiyiniz arzularınızı şəkilləndirin və lövhəyə yapışdırın deyirik. Bu lövhəni həmişə görə biləcəyiniz yerə asın. Biz buna “Arzular lövhəsi” deyirik.

Xəyal lövhəsi tam olaraq daxili aləmimizdə istədiyimiz, əldə etmək istədiyimiz şeydir, sahib olmaq istədiyimiz hər şey (lakin məntiqli və real) şəkillər və ya mətnlərlə lövhəyə köçürülür. Daha çox vaxt sərf olunan yerlərdə (ev, iş yeri, mətbəx) daimi göz təması olan yerlərdə yaradılmalıdır. Sahib olmaq istədiyimiz hər şeyi nəzərə alaraq, beynə müsbət siqnallar göndəririk və nə üçün mübarizə apardığımızı xatırlayırıq və kainata o istiqamətdə siqnallar göndəririk.

“Ağılıma nə gəldi, başıma gəldi” ifadəsini həmişə eşidirik.Əslində çox intensiv düşünülmüş şeyləri maqnit kimi özümüzə çəkə bilirik. Xəyal lövhəsinin dizaynı məhz belədir. Dream Board-u yaratdığınız zaman xəyallarımızı, yəni reallaşmaq istədiyimiz arzularımızı hər gün beynimizdə canlandırmaq imkanınız olacaq. Və beləliklə, bu arzulara çatacaq hərəkətlər etmək istəyi yaradacaq. Sonradan öz bacarıqlarımızı təkmilləşdirmək və səy göstərmək arzularımızı gerçəkləşdirmək üçün kifayət edər. Həmişə deyirəm ki, əgər xəyal qurmağı sevirsənsə, reallaşmanın aludəçisi olacaqsan...

- Yazmağa gələndə, bildiyimə görə, çoxlu kitablar yazmısınız, hansı mövzuda yazırsınız? Xaricdə kitablarınızın oxucu kütləsi necədir?

- Mənim çap olunmuş kitabım var, üçüncü nəşridir. Amma təlimlə bağlı modullar kimi müəyyən etdiyimiz Elektron Kitabların sayı 100-ü keçib. Bundan başqa bir çox jurnal və internet saytlarında dərc olunmuş yüzlərlə məqalə və məqalələrimiz var. Yazı mövzuları insan, xəyallar, məqsədlər, peşəkarlaşma, emosiya və idarəetmə bacarıqları, ünsiyyət, öyrənmə, beyin, öyrənmə və s. məsələlər üzrə. İnternetdə xarici auditoriyamıza nəzər saldıqda, xüsusən Azərbaycan, KKTC, Almaniya, Hollandiya, Toronto, Norveç kimi türklərin cəmləşdiyi bölgələrdə oxuma və izləmə baxımından bir milyonu keçdiyini söyləyə bilərik.

Azərbaycan mənim ən çox həzz aldığım yerdir

- Azərbaycan sevdiyim və ikinci vətənim deyə biləcəyim qədər dəyərli hiss etdiyim yerdir. Bundan əvvəl iki dəfə Bakıda uzun müddət qalmışam. Orada məşq etdim. Onlayn təlimlərimlə Azərbaycanda əlaqələrimiz davam edir. Gələcək bir plan deyirsinizsə, bəli, şərtlər yerinə yetirildiyi müddətcə hər zaman bir plan var. Əminliklə deyə bilərəm ki, Azərbaycan mənim ən çox həzz aldığım yerdir.

- Uzun sürən pandemiyadan sağ çıxmağımız təxminən 2 il olacaq. Karantin günlərindən keçdik. İnsanlarda hansı problemlər yaranıb?

- Deyəsən, pandemiyadan hələ çıxmamışıq və bu vəziyyəti uzun müddət yaşamağa davam edəcəyik. Bu pandemiya niyə baş verdi? Əsas sual budur. Bu, insanların amansız rəqabət kimi yaratdığı dünya düzənində çevrilmənin tətikçisi oldu. Təbiətə meydan oxuya bilməzsiniz. Təbiətin tarazlığını qorumaq üçün tarazlığınızı pozur və birtəhər sizi yaxşıya və ya pisə çevirir. Tarixə nəzər saldıqda biz müəyyən əsrlərdə istər müharibələr, istərsə də epidemiyalar yolu ilə çevrilmələr yaşadıq. Hazırda yaşadığımız yer budur. İstənməyən ölümlər, bir çox müharibələrdən daha böyük itkilər. Sağlamlığa, təhsilə və iqtisadiyyata ən böyük ziyan... Bəs o, nə öyrətdi? Bu mənə ailə bağlarının nə qədər vacib olduğunu xatırlatdı. Sağlamlığın iqtisadi qazancdan daha önəmli olduğunu xatırladan və təmizliyin vacibliyini... Şərtlərdən asılı olmayaraq təhsilin davam etməsi lazım olduğunu xatırladan çox vacibdir! Rəqəmsallaşan dünyada yenilənməyimiz lazım olduğunu öyrəndik. Yenilənirsənsə, yenilənirsən! Yeni ehtiyacların yaranmasına baxmayaraq, biz hər sahədə yeni üsullar işləyib hazırlamışıq. Qısacası, öyrənmənin ömür boyu davam etməsi lazım olduğunu xatırlatdığımız bir dövrdən keçirik. Çox itkilərimiz olsa da, böyük qazanclar da əldə olundu.

- Biz qardaş ölkəyik və bu qardaşlıq öz mahiyyətini daha 1-ci Qarabağ müharibəsində göstərdi. İnsanlar niyə döyüşür? Müharibə ilə maraqlanan insanlarla seminar keçib, fikirlərini yönləndirmək yaxşı olmazmı?

- Biz iki dövlət, bir millət şüuru ilə əlaqələrimizi gücləndiririk. Bu coğrafiya çox amansızlıqlar yaşayıb, əziyyət çəkib. Odur ki, biz tarix şüurunda olanlar əlaqələrimizi əvvəlkindən daha möhkəm səmimiyyət və əqidə ilə gücləndirməliyik. İndi bunun şüurunda olmağımızın ən böyük sübutu II. Qarabağ müharibəsi. Şəhidlərimizin ruhu şad, məkanları cənnət olsun, inşaAllah.

İnsanlar və ya millətlər, bir sözlə, dövlətlər... Onlar daha böyük pay və söz sahibi olmaq istədikləri üçün mübarizə aparırlar. Biz onlar haqqında tarixin dərin səhifələrində yaşamış və oxumuşuq və indi bütün xalqların müstəqilliyi, demək olar ki, çoxu öz sərhədlərini qoyub, az bir qismi isə onu müəyyən etmək üçün mübarizəni davam etdirir. Bu gün müharibələrin niyə baş verdiyini daha yaxşı anlaya bilərik. Coğrafiyamız çox dəyərlidir. Yeraltı sərvətlərinə və strateji mövqelərinə görə çox qiymətlidir! Türklərin güclü olması yüz illər heç bir xalqa yaramadı. Bu və ya digər səbəbdən bu coğrafiyalarda rahat olmamağımız üçün əllərindən gələni edəcəklər. Əsas odur ki, xəbərdar olmalıyıq. Biz buna sahib olmalıyıq. Texnologiya, müdafiə, elm, təhsil, iqtisadiyyat və səhiyyə kimi bir çox sahədə asılılıqdan qurtulmalı və öz həll yollarımızı yaratmalıyıq. Doğrudan da, hazırda biz bunu yaşayırıq.

- Bildiyimə görə sizin də saytınız var, hansı işlə məşğulsunuz? Sonda oxucularımıza nə demək istərdiniz?

- Sosial medianın hər sahəsində varıq. Onlar dünyanınmutluinsani  uzantısı ilə istənilən yerdən bizi tapıb əlaqə saxlaya bilərlər.

Söhbətləşdi: Şəlalə Camal

( AJB – nin üzvü )