Şəhərə çıxmışdım. Bir köşkün önündən ke­çir­dim. Rəflərdə dəstələnib düzülmüş qəzetlər nəzərimi cəlb etdi. Ayaq saxlayıb köşkə yaxın­laş­dım. İlk öncə “Ədalət” qəzetini əlimə alıb və­rəq­lədim. Qəzetin səhifələrinin birində iri qara hə­rif­lərlə yazılmış “Cələ” (13.09.2024.) adlı he­ka­yə diqqətimi özünə cəlb etdi. İmzaya baxdım. Hekayənin müəllifi tanınmış yazıçı-publisist Fa­zil Sənan idi.

Bu imza mənə çoxdan tanış idi. Yazıçının əsər­lərini oxumuşdum. Əsərlərində baş vermiş ha­di­sələr həmişə reallığa söykənir. Müəllifin əsər­lərində həyatda baş verən hadisələri işıqlan­dır­­ması bir oxucu kimi həmişə mənim də  mara­ğı­ma səbəb olurdu. Qəzetin pulunu verib  aldım və aparıb evdə oxumağa səbrim çatmadı. Elə ora­da­ca yaxınlıqdakı oturacaqların birində əyləşib he­kayəni oxumağa başladım. Hekayə o qədər ma­raqlı idi ki, inanın bir nəfəsə oxudum.

Hekayənin başlanğıcında ana ilə qızın dia­lo­qunda yazıçı Azərbaycan ailəsinə xas olan bir xüsusiyyəti canlı, real və sadə dildə oxucuya çat­dı­rır. Tahirə ana da başqa analar kimi qızı Günə­şin taleyindən çox narahatdır. Qızının yaşıdları çoxdan ailə-uşaq sahibi olmuşdular. Günəş isə bu haqda heç belə fikirləşmək istəmir. Qonşu Əsmər arvadın Günəş haqqında söylədiklərini eşidəndən  sonra Tahirə ana çox narahat olur. Sözünün so­nun­da “Mən olanı dedim Tahirə. Bir ana kimi get papağını qoy qabağına, yaxşı-yaxşı fikirləş, gör bu qoca Əsmər düz deyir, yoxsa yalan” deməsi istər-istəməz ana kimi Tahirənin içinə şübhə to­xu­mu səpir. Şübhədən xilas olmaq üçün Gü­nəş­lə söhbət etməyi fikirləşir. Bu məqsədlə qızını ya­nı­na çağırır. Söhbət əsnasında ana kimi qızının ailə qurmamasından narahat olduğunu deyir. Ana qon­şu arvadların “Günəşi istəyən yoxdur?”, “Gü­nəş nə yaxşı ərə getmir?”, bu kimi suallarına ar­tıq cavab verə bilmirəm deyir. Hətta Əsmər ki­mi­lə­ri Günəşin haqqında şübhəli dedi-qodular söy­lə­diyini də deyir. Tahirənin “Bir ayağım gora titrəyir. Mənim dərdim bir sənsən. İstəmirəm ölən­də gözüm açıq qalsın” deməsi özünü köv­rəlt­məklə bərabər,  qızını da kövrəldir. Lakin Gü­nə­şin  anasına inamlı cavabı, anasına hiss olunma­yan bir sevinc bəxş etməsiylə yanaşı  onun xa­rak­terinin görünməyən bir tərəfini də oxucu gö­zündə böyüdür.

– “Ana arxayın ola bilərsən, sənin qızının əli­nə bir oğlanın əli də dəyməyib. Ana mən sev­mədən sevilmədən ailə qura bilmərəm. Əsmər kimi arvadlar nə düşünür, düşünsün, onların öz iş­ləridir. Mən o oğlanla ailə quracam ki, hara bax­sa, ancaq məni görsün, məni düşünsün, məni göy­dən enmiş mələk  hesab etsin və qəlbimə, ruhuma hakim olsun. Ana bu söylədiklərimin adı sev­gidir. O hiss, duyğu ilahi tərəfindən göndə­ri­lir. Heç özündə bilmədən görürsən ki, onsuz da­rı­xırsan, dinclik tapa bilmirsən. Ona qovuşmaq üçün hər şeyindən keçməyə belə hazırsan.

– Nə deyim qızım. Sən elə danışdın ki, da­ha sənə deməyə sözüm qalmadı. Təki Allah o sev­­gi dediyin bəlanı sənə tez göndərsin. Mən də ana kimi dünyadan rahat köçüm.

Tahirə ananın doğru narahatçılığı hekayə­nin ana xəttini təşkil edir. Hər bir ana kimi qızı­nın taleyi onu da dü­şün­dürür. O istəyir ki, bala­sı­nın xoşbəxt ol­du­ğu­nu  gözü ilə görsün. Yaşlı qa­dın­dır, dünya ölüm-itim dünyasıdır. Ancaq qızı­nın doğru cavabının qarşısında susmalı olur. Son­da hər şeyi Allahın ətəyinə atır və  Allahına sığınır.

Günəşi isə heç nə narahat etmir. O, öz təh­silində, işində-gücündə həyatına davam edir. Qon­şu­ların dedi-qodusuna da etinazsız  yanaşır. Həmişəki kimi qonşular sözdən-söz çıxartmağı xoşlayırlar. Oturub onun-bunun dalınca daş atır­lar. Ona görə də Günəşi çox maraqlandırmır qon­şu­ların “nə deyər” sözü.

Amma nədənsə anasının bu sözləri Günəşi ailə qurmaq  haqda fikirləşməyə vadar edir. Emi­ni xatırlamalı olur. Sonda yazıçı onların bir araya gəlməsini ustalıqla qələmə almışdır. Hekayədə ma­raqlı bir detal mənim diqqətimi cəlb edir. Qa­ra­çı qızının  fala baxması. Belə bir deyim var “Fa­la inanma, faldan da qalma”. Günəşin  təsa­düf nəticəsində bir qaraçı qızı tərəfindən fala bax­dırması yadda qalan  bir süjet xəttidir. Şərti olaraq hekayəni iki hissəyə bölmək olar. Birinci hissədə Tahirə ananın keçirtdiyi narahatçılıq his­ləri, ikinci hissədə qaraçı qızının fala baxması və Günəşin içində Eminə qarşı olan xırda közərtinin alovlanması. Qaraçı qızının bir-iki sözü düz de­mə­­si və  Günəşdə maraq oyatması yazıçının bö­yük­­lüyüdür. Yəni burda Fazil Sənan fala bax­dır­mağın əleyhinədir. Falçıların insan psixalo­gi­ya­sına nə qədər sürətlə təsir etdiyini bildirir. Onsuz da insan taleləri bir-birinə çox bənzəyir. Falçılar da bundan istifadə edərək insanların mədəni şə­kil­də cibinə girir və onları özlərindən asılı vəziy­yət­də saxlayırlar. Əlbəttə ki, hər şey Allahın əlin­də­dir. Allahın yazdığını heç kim poza bilməz. Bir baxın Günəşlə qaraçı qızının dialoquna.

– Bir dayan görüm.

– Sən məni hardan tanıyırsan?– deyən Gü­nəş  qəfil qaraçı qızının sözünü kəsir.

– Mən sizi tanımıram. Birinci dəfədir sizi gö­rürəm, – deyən qaraçı qızı Günəşin əlini əlinə alıb ovcunun içindəki xətləri sığallaya-sığallaya sözünə davam edir.

– Xanım, taleyinizdə bir oğlan var. Çox yax­şı oğlandır. Yaxınlarda tanış olmusunuz. İlk ta­nış olduğunuz andan oğlan sizə vurulubdur. Siz bunu hiss edirsiniz, amma etinasız yanaşırsınız. Ya­xın günlərdə oğlanın cələsinə düşəcəksiniz.

– Dayan bir, nə dedin?  Başa düşmədim.

– Cələ sözünü deyirsiz? – deyən qaraçı qı­zı məsələyə aydınlıq gətirdi.

– Xanım, ovçular yaxşı, xoşa gələn quşları tutmaq üçün quşun yuvasının ağzında möhkəm ipək sapdan kiçicik tora bənzər bir şey qururlar. Quş yuvasına qayıdanda, yaxud yuvasından çı­xan­da həmin tora düşür. Həmin tora cələ deyir­lər.

– Xanım, yaxın günlərdə həmin oğlanın cə­ləsinə düşəcəksiniz və xilas ola bilməyə­cək­si­niz. Çünki o, sizi bütün varlığı ilə sevir. Sizdə onu sevəcəksiniz. Eşidən – bilən sizin sevginizə həsəd aparacaqdır”.

Ondan sonra bu sözlər Günəşin yaddaşının bir küncündə ilişib qalır və həmin söz içində bir ümid işığı yandırır. Fala inanmayan Günəş artıq qaraçı qızının dediyi “cələ” sözünün qeyri-iradi uzaqda görünən ümid işığına doğru addımlayır. Artıq Günəş həmin ümid işığında istər-istəməz hansısa duyğunun təsiri ilə Emini axtarır.

Fazil Sənan aşağıdakı epizodu çox usta­lıq­la qələmə almışdı. Mən deyərdim ki, afərin!   Gü­nəşin yenidən Eminlə görüş səhnəsinə baxın. “Qı­zın titrəyən əlini ovcunda saxlayan Emin gözlənilmədən Günəşi özünə tərəf çəkib pörtmüş yanağından öpərək, “bir daha səni təbrik edi­rəm” – dedi.

– Günəş incimiş halda, “nə iş görürsünüz, gö­rən olar” – dedi.

– Görsünlər də, bəs təbrik necə olur?- Emin güldü və qızın üzünə çökmüş həya qızar­tı­sı­nı görərək, belə bir qızla qarşılaşdığı üçün qü­rur­landı.

Yaxşı, bir şey xahiş edim, - Emin baxış­la­rı­nı ondan yayındıraraq yerə baxan Günəşə dedi:

– Yoxsa bəs eləmədi? İndi könlündən nə keçir? Utanmayın nə istəyiniz varsa, söyləyin, ürə­yi­nizdə qalmasın. Bir də belə imkan əlinizə düşməyəcək, – deyən Günəş kinayəli şəkildə in­cik­liyini bildirdi.

– Heç nə istəmirəm. Xahiş edirəm, düz göz­lərimə baxın.

– Bu nəyə lazımdır? Tanıyan, bilən görər.

– Baxışların yadımda qalsın.

Qız özündən asılı olmayaraq uzun qara kir­piklərini qaldırıb qara gözlərini Eminin ona zillənən gözlərinə dikdi. Atəşli baxışdan içinə sü­zü­lən anlaşılmaz duyğular getdikcə bütün varlı­ğı­nı sarmağa başladı.

Təsadüfən yenidən qarşılaşma səhnəsini oxu­duqca yazıçının ustalığına heyrətimi gizlədə bil­mə­dim.

Fazil Sənan adi detalların təsviri zamanı oxu­cunu nigarançılıqda saxlamaqla bərabər, həm­­çinin maraq oyatmağı da məharətlə bacarır. Oxu­cu bir anlığa özünü unudur və bir də onda özünə qayıdır ki, hekayənin cələsinə düşübdür.

Eminin ovucu içərisində Günəşin əlinin tit­rə­məsi, gözlənilməz öpüşdən yanaqlarının qıza­rıb pörtməsi və utanaraq başını aşağı salaraq “don­ması” epizodu isə yazıçı hekayənin əvvə­lin­də qızının anasına söylədiyi “Ana, arxayın ola bi­lər­sən, sənin qızının əlinə bir oğlanın da əli dəyməyib” fikrinin təsdiqi kimi səslənir. Və yazı­çı baş qəhrəmanının təmiz olmasını bildir­mək­lə yanaşı, oxucusunda ona qarşı rəğbət oyadır.

Eminin xahişinə qarşı Günəşin – "Yoxsa bəs eləmədi? İndi könlünüzdən nə keçir? Utan­ma­yın, nə istəyiniz varsa söyləyin, ürəyinizdə qal­masın" söylədiyi kinayəli cavabın içərisində həssas oxucu sevən ürəyin döyüntülərini eşidir. Günəş təbəssümlə Eminin gözlərinə baxdı və bu­nunla da cələyə düşdü. Çünki o gözlərin dərin­li­yində öz əksini gördü.

Hörmətli oxucu yazının başlığının birinci tə­rəfi (yazıçı sözü) haqqında öz mülahizələrimi si­zinlə bölüşdüm. Qaldı ikinci tərəfi (oxucu eti­rafı) haqqında fikirlərimi bildirmək daha doğrusu etirafımı bildirmək.

Yazının əvvəlində qeyd etmişdim ki, qəze­ti alan kimi evə getməyə səbrim çatmadığı üçün yaxın­lıqdakı oturacaqların birində oturub heka­yə­ni oxumağa başladım. Və Günəş kimi  mən də cələyə düşdüm. Günəş Eminin cələsinə, mən isə Fa­zil Sənanın yazdığı hekayənin cələsinə düş­müş­düm. Birdə onda özümə qayıtdım ki, uzun illərdi unuda bilmədiyim məhəbbət ağrılarımı eti­raf edirəm və etiraflarımı qara qələmlə qeyri-ix­ti­yari ağ kağıza köçürürəm. Bir anlığa durux­dum və fikirləşdim ki, bu nə ilə bağlıdır? Özlü­yümdə belə qənaətə gəldim ki, mənim bu etira­fım Fazil Sənanın yaradıcılığı ilə tanış olma­ğı­mın təsirindən qaynaqlanır. Yazıçının yara­dı­cı­lı­ğın­dan  qırmızı xətt kimi keçən məhəbbət möv­zu­su reallığa söykənərək həyati səslənməsində hər bir oxucu heç olmasa öz ömür yolunda yaşa­dı­ğı və qovuşa bilmədiyi sevgi səadətinin bir par­ça­sını görə bilər. Əvvəlcə istədim yazdığım etira­fı­mı pozam. Lakin “Cələ”nin mənə zillənən “ba­xış”larının dərinliyində məhv olmuş arzularımı və gecənin zülmətində tökdüyüm göz yaşlarımı gör­düm. Pozmağa əlim gəlmədi və onu oxu­cu­lar­la bölüşməyi qərarlaşdırdım.

Əslində mən də fala inanmıram. Təkcə Al­la­hın varlığına inanıram. Yazıya, qismətə ina­nı­ram. Ən böyük sevgiyə inanıram. Çünki sözü ge­dən o, böyük sevgini mən yaşamışam. Gecəmi, gündüzümü əlimdən alan bir sevgini.

Sevmişəm. Lakin acısını da çox çəkmişəm. Qəlbim yanıb kül olub, qırılmışam, sınmışam. Hə­lə də o yaralarım sağalmayıb. Hər dəfə xatır­la­dıq­ca göz yaşlarımı saxlaya bilmirəm. Ürəyim ya­nır, alovunu isə ulu Tanrıdan başqa heç kim gör­mür. Məni Allahımdan başqa kimsə  güclü se­və bilməz. Hər zaman o yanımda olub,  məni tək-tənha qoymayıb. Çox şükür Allahımın varlığına. Elə gün olub ki, balıncım yaş olub. Yuxuda ağla­mı­şam. Ayılanda özümdə məəttəl qalmışam “ba­lın­cım niyə sudu” demişəm. Sonradan xatır­la­mı­şam ki, gecə ağlamışam.  Kiminsə bəsirət  gözü açıq olsa qəlbimdəki yaraların hələ də suluq ol­du­ğunu görər.

Xəyanət məni yerdən-yerə vurdu. Xəyanət məni nə qədər döydüsə də bir o qədər də məni bərkitdi. Qəlbimi daşa döndərdi. Həyatdan dərs almağı öyrətdi. Hər kəsi eyni arşınla ölçməyə baş­ladım. Ayağımı yerə bərk basdım ki, hər əsən külək mənə güc gələ bilməsin.

Mən də qadınam axı. Mənim də sevmək, se­vilmək, qayğıya ehtiyacım var. Həyat dolu bi­ri­yəm. Amma  inamsızlıq  həyata olan baxışımı çox dəyişib. Ürəyimin qapısını elə bağlamışam ki, daha heç kimin gücü çatmaz onu açmağa. Ora heç kimi buraxmaram. Dırnaqarası sevənlər çox olsa da, o dünyamı  bir daha kiminsə yenidən yıx­mağına icazə vermərəm. Çünki yeganə öz sev­gimdi əlimdə qalan.

Hərdən içimdə bir səs onu öldür deyir. Çox çalışdım öz sevgimin qatili olum, amma ba­carmadım. Bəlkə buda Allahın bir lütfüdür. O qoymadı. İrəlidə məni nə gözləyir bilmirəm. Çox şükür ki, öz sevgimi hər kəsdən gizlədərək ürə­yi­min dərinliyində qoruyub saxlaya bilmişəm. İnan­mıram kimsə onu oradan dartıb çıxarda bilə. Bunun üçün heç kimin nə gücü, nə də səbri yetər. Yolumun üstündə çox cələlər qurulub. Hamısını yırtmışam. Çünki çürük sapdan toxunulub. On­lar gözü ilə sevənlər, ötəri şəhvət hislərini doy­durmaq arzusunda olanlardı. Sevənlərin çoxu məq­sədli sevir. Arvadı olsun, uşaq doğsun, yurdu boş qalmasın , yaxud  əylənmək, kef çəkmək, dünya beş günlükdü arzusu ilə yaşayanlardı.

Günəşin dediyi kimi burda mənim  arzu­la­dı­ğım ülvi məhəbbətdən söhbət gedir. Günəş ki­mi mən də ülvi məhəbbəti, saf sevgini, təmiz his­lə­ri, duyğuları İlahi öz tərəfindən göndərməlidir deyə düşünürəm. Heç özündə bilmədən görürsən ki, qeyri-ixtiyari onsuz darıxırsan, gözünün önün­dən surəti getmir, ona qovuşmağa tələsirsən. Bax, onda Fazil Sənanın dediyi o cələyə düşmüş olursan. Cələyə düşmək həqiqi sevginin, əsil mə­həbbətin xəbərdarlığıdır.

Fikrimcə hekayədə yazıçı Fazil Sənanın gənc­liyə tövsiyəsi məhəbbətlə əylənmək yox, mə­həbbətə ülvi bir hiss kimi yanaşılmalıdır. Han­sı ailənin bünövrəsi təmiz, saf və məqsədsiz sevgi üzərində qurulursa, həmin ailə ömürlük sözsüz-söhbətsiz olur. Belə ailədə doğulan uşaq­lar da xoşbəxt yaşayırlar.

Cələyə düşmədən qurulan ailə uzunömürlü olmur. Belə ailədə doğulan uşaqların taleyi  ürək göynədən və gözyaşardıcı olur. Gündən-günə bo­şan­maların sayının artması ürək ağrıdıcıdır. Bu ürək ağrısını isə çəkən günahsız doğulan körpə­lər­di.

Bu hekayədə isə əsil sevginin gözəlli­yin­dən, insan ruhunu tərpədən məhəbbətdən bəhs olu­nur. Qismət qaçılmazdır. Geci-tezi o özü səni gəlib tapır. Qoy sevən ürəklər heç vaxt acı çək­mə­sin, xoşbəxt olsunlar!

Var olun Fazil müəllim. Sizə yaradıcılıq uğur­ları arzu edirəm. Yazın-yaradın. Gənc­ləri­mi­zi yeni-yeni hekayə, povest və romanlarınızla se­vin­dirməyi arzulayıram.

15.09.2024