Elm aləmində 15 ildir davam edən müzakirə həftənin əvvəlində nəticələri açıqlanan səsvermə ilə yekunlaşıb. 2009-cu ildən bəri elm adamları planetimizə insan təsirinin yeni bir dövrün başlanğıcı üçün kifayət qədər güclü olub olmadığını qiymətləndirirlər. Bunun üçün çoxlu araşdırmalar aparılıb, sübutlar toplanıb, səsvermələr aparılıb. Və nəhayət qərar qəbul olundu. 

Trias dövrü dinozavrlar dövrü idi. Paleogen dövründə məməlilər yer üzündə üstünlük təşkil edirdi. Pleistosenson - buz dövrü də daxil olmaqla milyonlarla illik bir dövr idi.

Bəs indi? Planetimizin insan fəaliyyəti ilə bağlı kritik dəyişikliklər yaşadığını nəzərə alsaq, antroposendə yaşadığımız dövrü, yəni insan yaşı adlandırmağın vaxtı deyilmi?

Hazırda geoloqlar tərəfindən qəbul edilən qrafikə görə, 4,6 milyard illik Yerimiz hazırda Holosen dövründədir. Holosenin başlanğıc nöqtəsi 11.700 il əvvəl böyük buzlaqların geri çəkilməsi kimi qəbul edilir.

Antroposen dövrünün başlanğıcının elan edilməsi o deməkdir ki, geoloji şəraitdə insan tərəfindən törədilən dəyişikliklər Holoseni bitirəcək qədər şiddətlidir.

Bu nəticə məktəblərdə istifadə olunan dərsliklərdən tutmuş tədqiqat məqalələrinə və muzeylərə qədər bir çox şeydə dəyişikliklərə səbəb olur.

Lakin bunların heç biri tezliklə baş verməyəcək, çünki keçən ay 21 alimdən ibarət komitənin keçirdiyi səsvermədə iştirak edən ekspertlərin əksəriyyəti Antroposen dövrünün elan edilməsinə mənfi səs verib.

Bu dövrün başlanğıc nöqtəsi 2009-cu ildən Antroposeni müzakirə edən alimlərin fikir ayrılığına düşdüyü əsas məsələlərdən biri oldu.

Əvvəlki müzakirələrdə 20-ci əsrin ortalarında nüvə silahı sınaqları nəticəsində yaranan radioaktiv tullantıların Antroposenin başlanğıc nöqtəsi hesab edilməsi təklif edilirdi.

Bununla belə, komitə üzvlərinin əhəmiyyətli bir hissəsi bu tərifin çox məhdud olduğu qənaətindədir. Üstəlik, 1940-cı illər insanların Yer kürəsini formalaşdırmağa başladığı nöqtə kimi son dərəcə yeni görünürdü.

Antroposenin elan edilməsi ideyası ilk dəfə 2009-cu ildə irəli sürülüb. Sonra Antroposen İşçi Qrupu yaradıldı. Qrup, insan yaşının başlanğıc nöqtəsinin təxminən 1950-ci illər olacağı fikri ilə gəldi.

Daha sonra Holosen və Antroposen arasındakı fasiləni sübut edəcək bir yer axtarmağa başladı. Nəhayət, Ontariodakı Krouford gölü seçildi. Çünki çox dərin olan bu gölün dibindəki çöküntülər geokimyəvi dəyişiklikləri tam təfərrüatı ilə qeyd etmək üçün əlverişli idi.

Keçən ilin payızında Antroposen İşçi Qrupunun nəticələri Beynəlxalq Geologiya Elmləri İttifaqının tərkibindəki üç komitədən birincisinə təqdim edilib. Təklifin ikinci komissiyada qiymətləndirilməsi üçün birinci komissiyanın 60 faiz dəstəyi tələb olunurdu.

Birinci komitənin üzvləri fevralın əvvəlində səs verməyə başlayıblar. Bununla belə, komitənin bəzi üzvləri insanların Yerə təsirinin başlanğıc nöqtəsi kimi 20-ci əsrin ortalarının seçilməsinin yersiz olduğunu və planetin müxtəlif hissələri üçün etibarlı bir tarix ola bilməyəcəyini şərh ediblər.

Bu səbəbdən Uolker, Piotrovski və digər alimlər Antroposen üçün daha çox qeyri-müəyyən sərhədləri olan bir anlayışdan - “hadisə” terminindən istifadə edirlər/ Hadisələrin rəsmi vaxt qrafikində və ya komitələr tərəfindən təsdiq edilmiş başlanğıc tarixlərində olması lazım deyil.

Müxtəlif növlərin kütləvi şəkildə yox olması, biomüxtəlifliyin sürətlə artması və ya atmosferin 2,1-2,4 il əvvəl oksigenlə dolması kimi hadisələrin hamısı baş verən hadisələrdir.

Komitənin səsverməsi yekun olsa və Antroposen təklifi rədd edilsə belə, prosesin gələcəkdə və bu dəfə fərqli nəticə ilə təkrarlanması mümkündür.

Bu arada, bəşəriyyətin Yer kürəsinə təsirinin izləri qayalıqlarda toplanmağa davam edəcək. Piotrovski, "Bizim buradakı təsirimiz qalıcı olacaq və gələcəkdə geoloji qeydlərdə görünəcək. Bu barədə ən kiçik bir şübhə yoxdur. Bunu mənalandırmaq gələcək nəsillərə bağlıdır" deyı vurğulayıb.

The New York Times'ın "Are We in the ‘Anthropocene,’ the Human Age? Nope, Scientists Say."

Emin