Hər bir insanın doğulduğu bir məkan var. İlk dəfə həmin məkanın havasını udur. İlk dəfə yanına həmin məkanda şapalaq vurub ağladırlar və ilk göz yaşı da yanaqlarından süzülüb doğulduğu torpağa tökülür.
Hər bir insanın ilk dəfə iməklədiyi həyət var. Və ilk dəfə torpağın, gülün, çiçəyin ətrin duyduğu, ilk dəfə iməkləyərkən yıxılıb dodağı qanadığı həyət! Və həmin həyətin torpağı onun dodağının qanına hopur və ilk dəfə həmin torpağın ətrini dadır.
Və ilk dəfə anası yun çubuğunu əlinə alıb onu həmin həyətdə qovalayır, o da qaçır məhləyə, anası da arxasınca:
- Dayan, köpəyoğlu.
Sonra məhlə getdiyin məktəbə, məktəb kəndə, kənd şəhərə çevrilir.
Əvvəl anası-atası əlindən tutub aparır məktəbə, sinif yoldaşlarını tanıyır, müəllimlərini tanıyır, məktəbin yerləşdiyi məhlədəki tay-tuşlarını tanıyır.
Böyüyür və ilk dəfə sevginin nə olduğunu anlayır. Və həmin sevgi intim hisslərdən çox uzaqdı, platonik bir sevgidi, Füzuli sevgisidi. Və onu ilk dəfə ya sevdiyi qızın məhləsində döyürlər, ya da o, kimisə döyür.
Bəli, həyat belədi. İstəyir Ağdamda olsun, istəyir Ağcabədi, ya Qazax, ya da Şahbuzda – insan bu hisslərlə böyüyür.
Ona görə də hər kəs doğulduğu torpağa, o torpağın suyuna, havasına oxşayır.
Və həm də yan-yörəsindəki sinif yoldaşlarının, məhlədəki uşaqların az-çox xarakterini də götürür. Məsələn, Ağdamda İmarət məhləsinin (Fred Asifin məhləsi) və Ac məhlənin (Muradbəyli) uşaqlarının arasında fərq vardı. İmarət məhləsi davakar idi, Lenin bağını, bulvarı, «Dostluq» kino-teatrını «işğal» etmişdilər. Ac məhlənin uşaqları da yaxşı oxumaqları ilə öyünürdülər.
Mən bu hisslərin hamısını yaşamışam. Hamısı mənə doğmadı. Yekəlik olmasın, birindən başqa. Düzdür, mən televiziya kanallarında çıxışlarımda deyirəm ki, məni sevdiyim qıza görə döyüblər, amma döyməmişdilər. O qızın bir qohumu mənə öz məhlələrində bir şillə vurmuşdu, cavab verə bilməmişdim, çünki onlar çox idi, mən tək. Şillə vuran da məndən 7-8 yaş böyük idi. Amma axşam eşitdim ki, özümdən kiçik qardaşım dostlarıyla gedib elə öz məhlələrində həmin adamı döyüb. Ürəkləndim, sonra da düz məktəbimizin tinində həmin adamı vurdum, bu dəfə o, qorxusundan mənə əl qaldırmadı.
Təbii ki, mən nə Co Freyzerəm, nə Məhəmməd Əli, nə də Fred Asif, amma fikirləşin, Ağcabədinin bir kəndindən gəlmiş uşaq Ağdamda necə qarşılanır?
İndi bütün sosial şəbəkələri izləyirəm. Ağdamlıların keçirdikləri hissləri və narazıçılıqlarını başa düşürəm. Mənim yaşadığım bütün hissləri onlar da yaşayırlar. Və çox qəribədir ki, ağdamlılar narazıçılıqlarını ən çox mənə bildirirlər. Pis çıxmasın, bəlkə də bilirlər ki, mən Ağdamı hamıdan çox sevirəm. Və bunu Birinci Qarabağ savaşında da əməlimlə sübut eləmişəm. Mən də zəng edənlərə, yanıma gələnlərə hər şeyin yaxşı olacağını anlatmağa çalışıram. Yekəlik olmasın, mənə də inanırlar.
İndi Möhtərəm Prezident İlham Əliyev Yeni Ağdamın özülünü qoydu. Söhbət hansısa binanın, hansısa məktəbin, hansısa Aqroparkın və sair və ilaxır qoyduğu təməllərdən getmir. Əsas o idi ki, Möhtərəm Prezident Yeni Ağdamın, Qarabağın paytaxtı olan Ağdamın, yeni bir şəhərin təməlini qoydu.
Övladlarım uşaq olanda mən heç vaxt onlara nağıl danışmazdım. Atamdan mənə keçən bir xasiyyətlə tarixi nağıl formasında danışardım. Çingiz xandan başlayıb Şah İsmayıla, Pənah xana gələnə qədər. Övladlarıma öyrədirdim ki, bizi Boz qurd doğdu, Çingiz xan bizim babamızdı. Bakı bizim paytaxtımızdı, İstanbul bizim Baş kəndimizdi, Şuşa bizim göz bəbəyimizdi, Ağdam bizim ürəyimiz.
Bir dəfə Bəxtiyar Vahabzadəyə sual verdilər ki, ən çox sevdiyiniz şəhərlər, dedi ki, Bakı, İstanbul, Ağdam. Təbii ki, təvəzökarlıqdan Şəki deməmişdi. Bilmirəm, bəlkə də Ağdamı Xudu Məmmədovun xətrinə demişdi, amma demişdi.
Bəli, Möhtərəm Prezident Yeni Ağdamın təməlini qoydu. Allah o xoşbəxtliyi mənə qismət etdi ki, tikiləcək 100 minlik Ağdamın təməlini qoyduğu Möhtərəm Prezidentdən sonra mən də ikinci şəxs olaraq bu təmələ daş qoydum. Və sonra həmin tədbirdə iştirak edən bütün ağdamlılar şəhərin özülünə daş qoydular.
Bu yazını yazmazdım, çünki televiziya kanallarında hamısını göstəriblər. Bəs, niyə yazdım?
Ağdamlılar bərk narahat idilər, Yeni Ağdam necə tikiləcək, Ağdamın koloriti, memarlığı, simvolları və sair və ilaxır qorunacaqmı?
Möhtərəm Prezident bütün bunlara son qoydu.
İndi Ağdamın birinci simvollarından danışaq: İmarət, məscid, ağ damlar, Çörək muzeyi, Çay evi, Qarağacı qəbiristanlığı, Şahbulaq və təbii ki, «Qarabağ» komandasının meydançası olan, bir daha qeyd edirəm, İmarət stadionu.
Və həm də ağdamlıların özlərinə tikdiyi mülklər, imarətlər, bugünki dillə desək, villalar.
Bir çıxışımda da qeyd etmişdim, indi də qeyd edirəm. İkinci Qarabağ savaşından yeddi ay keçir. Yeni Ağdamın layihəsi o qədər yüksək incəliklərlə hazırlanıb ki, bu yeddi ayın məhsulu deyil. Bu layihə 3-4 il bundan əvvəl hazırlanıb. Yəni Möhtərəm Prezident İlham Əliyev deyir ki, mən nəyi nə vaxt deyəcəyimi və edəcəyimi bilirəm. Yəni biz bilmirdik, amma Prezident bilirdi. Prezident Qarabağı nə vaxt azad edəcəyini planlaşdırmışdı. Və belə bir layihənin hazırlanması üçün hələ çox əvvəl tapşırıqlarını vermişdi.
Həmin layihədə Ağdam 100 minlik şəhər nəzərdə tutulur, hər şey də yerli-yerində. Və bu 100 minlik şəhər gedib birləşir Əsgərana və yuxarıda erməni kəndi olan Xoramurdla və sonra da üzü Ağdərəyə tərəf, Şahbulağa.
Sovet vaxtı Xankəndində təxminən 45 minə yaxın əhali yaşayırdı, bunun da 15 mini azərbaycanlı idi. Xankəndi ilə bağlı ayrı bir yazı yazmışam və yenə yazaram. Xankəndi səliqəli şəhərdi, amma Ağdam ondan böyük idi, daha gözəl idi və əhalisi də ondan çox idi. Şəhərə bitişik kəndlərlə bir yerdə 60 min nəfər.
Xankəndi ona görə səliqəli şəhər idi ki, dövlətin Dağlıq Qarabağa, xüsusilə də Şuşaya ayırdığı pulun bəlkə də 60-70 faizi Xankəndinə xərclənirdi. Amma Ağdamı ağdamlılar tikirdi.
İnşallah, yenə tikəcəyik.
Bəzi ağdamlılar yeni tikiləcək şəhərdən narahatdırlar, yuxarıda yazdığım məsələlərə görə.
İndi mən sizə izah edim. Ağdam işğal altında qalmasaydı indi, simvolik olaraq deyirəm, Dubay kimi bir şəhər idi. Özü də bunu dövlət, hökumət yox, ağdamlılar özü tikəcəkdi. Sovet dövründə ən böyük aeroportlardan biri Ağdamda idi. Gündə iki dəfə Bakı reysi var idi. Ağdam yerində qalsaydı indi həmin aeroportdan Ağdam-Dubay, Ağdam-Moskva, Ağdam-İstanbul, Ağdam-Sankt-Peterburq, Ağdam-Pekin və sair və ilaxır reysləri vardı. Özü də bunu hökumət pul qoyub açmayacaqdı, ağdamlılar maya qoyub açacaqdı.
İndi bütün bunları bizim əvəzimizdən Möhtərəm Prezident İlham Əliyev həyata keçirəcək. Və daha gözəl və daha səliqəli.
Fikirləşin, bataqlıqdakı Yevlax indi gözəl bir şəhərə çevrilib. Qamışlıq içində olan Ağcabədi indi gözəl bir şəhərə çevrilib, adicə stansiya olan Horadiz indi Avropa standartlarına uyğun bir qəsəbəyə çevrilib.
Xanımımla Quzanlını gəzirik. Xanımım deyir ki, Quzanlı keçmiş Ağdama oxşayır. Yəni Ağdamın bir kəndi bu cür inkişaf edib. İndi fikirləşin ki, işğal altında olmasaydı Ağdam necə inkişaf edərdi?
Möhtərəm Prezident ağdamlıların bütün narahatlığına son qoydu.
İkincisi, biz iməklədiyimiz, torpağını yediyimiz Ağdamda bizlərin balaları, nəvələri, nəticələri iməkləyəcək, torpağın dadını hiss edəcək, suyunu içəcək, havasını udacaq, böyüyəcəklər, anaları yun çubuğuyla onları qovalayacaq və sair və ilaxır.
Və yenə də yeni nəsil bütün qorunan simvolları ilə ağdamlı olduqlarını hiss edəcəklər. Çay evində çay da içəcəklər, Çörək muzeyini də ziyarət edəcəklər, məscidin önündə yenə Məhərrəmlikdə şərbət içəcəklər. Amma İmarətdə bu dəfə futbol oynaya bilməyəcəklər. At çapacaqlar – babaları Pənah xan kimi, İbrahim xan kimi, Məmməd bəy Cavanşir kimi. Çövkan oynayacaqlar. Süleyman Zeynalov adına 1 nömrəli, Əli Eyvazov adına 2 nömrəli, Surxay Qurbanov adına 3 nömrəli, Şahmar müəllimin adına 5 nömrəli, Knyaz müəllimin adına 6 nömrəli, Kamal Əliyev adına 7 nömrəli, Telli xanımın adına 8 nömrəli, Şiraslan müəllimin adına internat məktəbində (çox təəssüf ki, 4 nömrəli məktəbin direktorunun adı yadımdan çıxıb) və bir də şəhərə daxil olan iki kənd məktəbində oxuyacaqlar. Amma Yeni Ağdamda 15 məktəb olacaq. Yəqin həmin məktəblərin direktorları da elə çalışacaqlar ki, gələcəkdə həmin təhsil ocaqları onların adıyla çağrılacaq.
Və «Qarabağ» komandası da Avropa standartlarına uyğun yeni tikiləcək 30 minlik «İmarət» stadionunda oynayacaq.
Hələ yeri dəqiqləşməyib. Çox güman ki, İmarətin önündə olacaq. Və həmin yerdə də «Qarabağ» komandasının əvvəl oyunçusu, kapitanı, sonra məşqçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Allahverdi Bağırovun möhtəşəm abidəsi ilə rastlaşacaqlar.
Mənə ən çox sual verilir ki, niyə Möhtərəm Prezident Qarabağın bərpasını Ağdamdan başladı? Bu barədə və digər təəssüratlarım haqqında növbəti yazımda.
(Ardı yaxın nömrələrimizdə)