"Yadların doğma sözü"
"Yadların
doğma sözü” adı altında dünya xalqlarından seçmə hikmətli sözlərin bu dəfəki təqdimatında
alman atalar sözləri olacaq. Əvvəlcə bu xalq haqqında məlumat verək:
Almanlar – dünyada almanca danışan 80 milyon etnik alman var. Bundan başqa, ABŞ-da, Rusiyada, Braziliyada, Qazaxıstanda və s. ölkələrdə yaşayan və almanca danışmayan 85 milyona yaxın şəxs etnik baxımından almandır. Beləliklə dünyada 165 milyona qədər insan bu xalqın nümayəndəsidir.
Bir etnos kimi
almanlar bugünkü Almaniya, Avstriya və qonşu ərazilərdə formalaşıblar.
Almanların əcdadı olan german tayfaları e.ə. V əsrdə Skandinaviyadan enib
eramızın I əsrinə qədər bu əraziləri ələ alıb, burada keltlərlə, slavyanlarla və
Ural tayfalarıyla qarışıblar.
1517-ci ildə
başlayan reformasiya almanları dini baxımından bir-birindən ayırıb. Hazırda
almanlar katoliklər və protestanlara bölünürlər. Dünyanın ən böyük kilsəsi də Almaniyada
Ulm şəhərindədir (162 metr).
Alman dili
Almaniyadan başqa rəsmi və ya qeyri-rəsmi bu ölkələrdə danışılır: Avstriya, Danimarka,
İsveçrə, Lixtenşteyn, Lüksemburq, Çexiya. Bundan başqa, Almaniyanın keçmiş müstəmləkələrində
də hələ alman dili "ağalıq” edir: Afrikada – Toqo, Namibya, Cənubi Amerikada –
Çili, Peru. Alman dili dünyada ən çox
öyrənilən 3-cü dildir.
Almanlar bəşəriyyətin
yaddaşında təkcə dəqiqliklərinə, xəsisliklərinə və yüksək texnoloji məhsullarına
görə qalmayıblar. Dünya ədəbiyyatına Qrim qardaşları, Herman Hesse, Günter
Qrass, Stefan Sveyq, Henrix Heyne, Fridrix Şiller, Patrik Zyüskind kimi ədiblər bəxş edib. Yeri gəlmişkən, elə ilk
kitab da Almaniyada çap olunub. Alman alimi Quttenberq 1445-ci ildə çap üsulu
ilə ilk kitabını buraxıb. Bundan başqa, Albert Eynşteyn, Om, İmmanuel Kant, Karl
Marks, Nitşe, Hegel kimi dünya şöhrətli alim və mütəfəkkirlər, İohan Bax, Lüdviq
Bethoven kimi bəstəkarları ilə də bu xalq yaddaşlara həkk olunub.
İndi görək
alman ataları nə deyirlər:
Axmaq öz işini
görməz, hamının işinə burnunu soxar.
Balıqlar
qarmaqla, insanlar şirin dillə ovlanar.
Sülh vaxtı bir yumurta, müharibə vaxtı bir öküzdən daha
yaxşıdır.
Borc alan,
azadlığını satar.
Bütün adamların
qanı qırmızı, bacarıqları fərqlidir.
Etimad idarəyə
maneə deyil.
Evlənərkən
qulaqlarına yox, gözlərinə inan.
Gözlər özlərinə,
qulaqlar başqalarına inanarlar.
Göz mədədən
böyükdür.
Əldəki sərçə,
damdakı göyərçindən yaxşıdır.
Əsəbin dərmanı
vaxt-zamandır.
Qana qan, dişə
diş.
Hər kəs öz
taleyinin dəmirçisidir.
Xahiş daim
isti, təşəkkür daim soyuqdur.
Xarab yumurta
bütün yeməyi pozar.
İşləmək çörək,
tənbəllik qıtlıq gətirər.
İş, işi çəkər.
Kiçik oğrular tutular,
böyük oğrular sərbəst buraxılar.
Qarğalarla
dostluq edən göyərçinin tükləri ağ qalar, amma ürəyi qaralar.
Qart quşu
yolmaq çətindir.
Şərab qədəhində,
dənizdə boğulanlardan daha çox insan boğular
Qorxaq olduğunu
bilməyən hər kəs cəsurdur.
Qürbətin odu da
vətənin tüstüsü qədər parlaq deyil.
Özünü
olduğundan ağıllı göstərməyə çalışan, əslində, axmaqdır.
Paylaşılan
sevinc iki qatına çıxar.
Səndən xahiş
etməyənə qədər heç kəsə məsləhət vermə.
Səni bəsləyən əli
dişləmə.
Şəhidlərin qanı
gələcək nəsilləri yetişdirmək üçündür.
Tanrı qarışqanı
yox etmək istəyincə, ona qanad taxar.
Təhsil azadlığa
aparar.
Təhsilsiz
insan, cilasız aynaya bənzər.
Tək gözlü olmaq
kor olmaqdan yaxşıdır.
Tələsik işə
şeytan istiqamət verər.
Təvazökarlıq bəzəkdir,
lakin onsuz müvəffəqiyyət daha tez əldə olunar
Yemək bişirmək
köhnə tavalar ilə öyrənilər
Yaxşı oyunçunu
top da görür.
Şəfiqə Şəfa