"Ədalət"in vaxtı: Elçin Mirzəbəyli ilə
Zaman vaxtını "öldürmək” istəyənlərin həmişə axırına çıxır. Bunu anlayan insan, əlini vaxtın "qanına bulamaz”, həmsöhbətimin dediyi kimi vaxtın qatili olmaz. Müdrik insan vaxtın əhəmiyyətini dərk edir, onun səmərəli keçməsi üçün çalışır, sabahı düşünür, bu günün vaxt qatilləri isə zamanın sabahkı qara siyahısında yer alır. Öz dəyərli vaxtını "Ədalət”in vaxtı”nda bölüşən bu dəfəki qonağımızı tanıyaq:
Şair-publisist,
ictimai-siyasi xadim Elçin Mirzəbəyli - 1967-ci il avqustun 12-də Lənkəran şəhərində
doğulub. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini və
Sankt-Peterburq Teatr, Musiqi və Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirib. Azərbaycan
Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət
Nazirliyində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. "Sevil" kinoteatrının
direktoru, "Sara" TV-nin "Xəbər" departamenti direktorunun
müavini və redaktoru, "Üç nöqtə" qəzetinin redaktoru olub. Azərbaycan
Dövlət Televiziyasında (AzTV), "Space", "Sara"
telekanalında müəllif proqramları ilə çıxış edib. Məhəmməd Füzulinin 500
illiyinə həsr olunmuş filmin rejissoru, Bəxtiyar Vahabzadə, Rüstəm Behrudi və
digər görkəmli şəxslər haqqında çəkilmiş filmlərin müəllifi və rejissorudur. Naxçıvan
Dövlət Musiqili Dram Teatrında Nəriman Nərimanovun "Nadir şah"
dramına quruluş verib. "Nadir şah" dramı Türkiyə və İranda uğurla
nümayiş etdirilib. Şeirlərinə Abbas Əhməd,
Nailə Mirməmmədli, Hikmət Mirməmmədli, Hatəm Nəbioğlu və digər tanınmış
musiqiçi və bəstəkarlar tərəfindən mahnılar bəstələnib. Bu mahnıların arasında
Abbas Əhmədin ifa etdiyi "Ürəyim yanar" mahnısı daha çox populyarlıq
qazanıb. Şeirləri, esseləri və publisistik məqalələri Azərbaycan, Türkəyə və
Rusiyada nəşr olunub. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Gündəlik
yayımlanan "Xalq Cəbhəsi" qəzetinin baş redaktorudur.
"Bir gecənin
tənhalığı", "İtirilmiş vaxtın adamı", "Poz bu sükutu",
"Sevgi məktubları" və. s kitabları
işıq üzü görüb. "Tərəqqi" medalına, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı
TÜRKSOY-un Basın Onur Ödülünə (Mətbuat Şərəf Mükafatı) layiq görülüb, Ali Media
Mükafatı ilə təltif olunub.
... Və Elçin
Mirzəbəyli ilə zaman yolçuluğu:
- Zaman nədir və məhz sizin üçün nə əhəmiyyət kəsb
edir?
- İlk
növbədə yaşadığım və itirdiyim zaman kəsiyidir. Saat əqrəblərinə pərçimlədiyimiz
vaxt, uydurduğumuz ölçüdür. Zamanın əhəmiyyətinə gəldikdə isə mən nə qədər
ki, yaşayıram zamanın içərisindəyəm, mən ondan, o isə məndən kənarda deyil. Mən
olmadıqdan sonra ölçülər dəyişəcək yəqin...
- İnsan zaman
ölçüsünü uydurmaqla zamanı idarə edir, yoxsa özü özünü buxovlayır?
- İnsan zamanı
idarə etmək gücündə deyil. O, yalnız hadisələrin axarını dəyişə bilər. Mən
indiki halda yalnız öz adımdan çıxış edə, düşüncələrimi ifadə edə bilərəm.
Çarmıxa çəkildiyim
saat əqrəblərinin
sınmış çərxi-fələyi,
Bir bəyaz beşik
üstə
bəyaz ölüm mələyi,
Nəhayətsiz bir
yuxu-
Qorxu...
qorxu... qorxu...
Hər kəs öz
çarmıxını da, buxovunu da öz çiynində, öz qollarında daşıyır. Hər kəs özünə
buxovlanıb.
- Hər halda
zamana təsir etmiş, hətta onun istiqamətini dəyişmiş insanlar da var. Sizcə
bunu kimlər bacarır? Zaman özümü seçir qəhrəmanlarını?
- Zamanın
yox, hadisələrin, tarixin gedişatını dəyişməyi bacaran insanlar var və olacaq
da. Bunu bacaranlar isə seçilmişlərdir. Burada isə müxtəlif amillər rol oynaya bilər: şəxsi keyfiyyət, xarakter, yaranmış
tarixi şərait, toplum və şans. Qəhrəmanları da, anti-qəhrəmanları da onlara layiq olan toplum və bu
toplumun inkişaf səviyyəsi müəyyənləşdirir.
"Kimlərsə
zamanın nəbzini əyilərək, kimlər isə ayaq üstə tutur”
-Ümumiyyətlə,
zamanın nəbzini tutmaq asandır?
- Bu fərdi
keyfiyyətlərlə bağlı olan məsələdir. Mənə görə insan ətrafında baş verənləri
daim diqqət mərkəzində saxlamalı, daim inkişaf etməli, yeni çağırışlara hazır
olmalıdır. Buna zamanın nəbzini tutmaq deyilirsə, o zaman bir o qədər də çətin
olmadığını deyə bilərəm. Bəzən insanın seçim etmək şansı olmur...
Ya yaranmış vəziyyətə uyğunlaşmalı, ya da məhv olmalısan. Burada da hər şey fərdin
özü ilə, onun xarakteri ilə bağlıdır. Kimlərsə zamanın nəbzini əyilərək, kimlər
isə ayaq üstə tutur.
- Maraqlıdır, siz bunlardan
hansına aidsiniz? Və... sizcə zaman sizi layiqli qiymətləndiribmi?
- Mən
öz yerişimi yeriyirəm. Çünki mənim üçün zaman nisbi anlayışdır. Mən zamandan
yox, zaman məndən keçir. Ona görə də öz nəbzimi tuturam. Həm də oturaraq, bilgisayar
arxasında...
- Zamandan
şikayətçi deyilsiniz ki?
- Təbii ki,
yox. Zaman
sadəcə vaxtdır.
Yaradanın öz, yaradılanın isə öz vaxtı var. Zamandan şikayətçi olmaq, təxminən
insanın qolundakı saatdan şikayətçi olmasına bənzəyir. Nə qədər ki, yaşayırsan ixtiyarında olan anı
necə sərf edəcəyin səndən asılıdır.
"Keçmişdən
asılıb qalmıram”
-"İtirdiyim
zaman kəsiyi" dediniz, bəs təəssüfləndiyiniz zaman kəsiyi olubmu? Keçmişlə
bağlı "kaş ki"lər sizi narahat etmir ki?
- Təəssüfləndiyim
vaxtlar da olur. Amma keçmişdən asılıb qalmıram. Keçmiş
sadəcə lokal, yaxud
qlobal mənada yaşanmış zaman kəsiyidir, tarixdir. Bu mənada mənim üçün daha çox
sabah var. Ola bilsin ki, ani olaraq, "kaş ki" tərəddüdünü ağlımdan
keçirim. Amma bu ani olacaq. Çünki hadisələri geriyə qaytarmağın mümkün
olmadığını yaxşı başa düşürəm.
-Bəzi insanlar
var öz zamanlarında doğulmadıqlarından təəssüflənirlər. Bu nədən qaynaqlanır: xəyal
gücündən, yoxsa həqiqətənmi zamanın belə "yanlış"ları ola bilər?
- Bizim dünyaya
nə zaman gələcəyimizi müəyyənləşdirmək imkanımız yoxdur. Bu
məsələdə insana seçim azadlığı verilməyib. Sizin sualınızda ehtiva olunan insan
tiplərinin bunun üçün müxtəlif səbəbləri ola bilər. Məsələn, özünü büruzə vermək
imkanlarının məhdudluğu, natamamlıq kompleksi, psixoloji problemlər və s. 100
il sonra nələrin baş verəcəyini bilmək maraqlı olardı. Amma... insana bu qədər
ömür və yenidən doğulmaq şansı verilməyib. Ona görə də hər kəsin öz zamanında
doğulduğunu düşünürəm. Yoxsa ilahi harmoniya pozulardı.
- Amma
"zaman yolçuları"nın olduğu artıq sübuta yetirilib...
- Mən belə bir sübutla tanış deyiləm. Bu barədə fərziyyələr
ola bilər. Adətən fantastik filmləri izləməyə vaxtım olmur. Hətta uşaqlıq illərimdə
belə fantastikaya meyilli deyildim.
- O zaman fantastikadan yenidən ədəbiyyata keçək. Zaman ədəbiyyatın
gözü ilə necə görünür?
- Bir ədəbiyyat adamı olaraq bu sualla bağlı yalnız öz
mülahizələrimi bölüşə bilərəm. Ona görə də təbii, səmimi bir zaman kəsiyi
yaşayıram. Zaman da mənim gözümdə məhz belə görünür. Yəni necə var elə...
"Ömrün geriyə
sayımı başlayıb”
- Zamanın sizdən
aldıqları çox olub, ya verdikləri?
- İnsan üçün ən
dəyərli olan onun ömrüdür. Artıq ömrün geriyə sayımı başlayıb. Nə qədər ki, yaşayıram bu dünyada qazandıqlarımın müəyyən
qədər əhəmiyyəti var, şübhəsiz. Amma nəzərə alsaq ki,
qazandıqlarımızı özümüzlə aparmayacağıq, o zaman fərd olaraq qazandığımız heç nə
yoxdur. Lakin yaratdığımız əsərlərlə, təbliğ etdiyimiz dəyərlərlə biz
insanlığa, bəşəriyyətə nələrisə qazandıra bilərik. Əgər bu çərçivədən yanaşsaq,
zamanın məndən aldığı heç nə yoxdur, mənim zamana,
sabaha, gələcəyə verdiklərim var. Ömrü isə verən Allahdır, zaman deyil.
- Kimdən
soruşsan, vaxtın yel kimi uçmağından gileylənir. Siz necə, vaxtın tempini tuta bilirsiniz?
- Dostum Rəşad Məcidin bu məsələ ilə bağlı çox maraqlı
fikirləri var. Onun qənaətinə görə, müasir insan ona
verilən ən qısa zaman kəsiyində belə özündən əvvəlkilərdən daha çox yaşayır. Təsəvvür
edin 100 il öncə harasa səfər etmək üçün günlərlə, bəzən isə aylarla yol getməli
olurdun. Amma indi bir neçə saatdan sonra istədiyin yerdə, yaxud yerlərdə ola
bilərsən. Telefonla, yaxud digər kommunikasiya vasitələri ilə bir neçə dəqiqə ərzində
onlarla insanla təmasda ola bilərsən. Yaşamaq həm də təəssüratdır. Vaxt uçmur,
insanın iddiaları, istəkləri artır. O, daha çox təəssürat, yaşantı istəyir. Daha dərin
hisslər arzulayır. Mən də həmçinin...
- Yəni istədiyiniz
işlərə vaxt çatdırırsınız...
- Əgər çox istəyirəmsə,
çatdırıram. Ən önəmlisi, insanın öz seçimidir. Üzərimdə bir çox
öhdəliklər, işimdən doğan məsuliyyət var. Əgər yalnız özümü, öz arzularımı
düşünsəm,
nəinki vaxt çatdıraram, hətta vaxtımı sərf etməyə yer belə tapmaram... Amma
özümlə yanaşı, başqalarını da düşünməli, zamanımı mümkün qədər paylaşmağı
bacarmalıyam.
- Vaxt qrafikinə
əməl edən insansınız, yoxsa hər şey ekpromt baş verir?
- Mümkün qədər əməl
etməyə çalışıram. Amma bizim sahədə gözlənilməyən hadisələrin baş verməsi an
işidir. Buna görə də ekspromtları da qrafikimə daxil etməyi bacarıram.
"Vaxt qatillərinin
tələsinə düşməməyə çalışın”
- Vaxtla bağlı
insanlara tövsiyəniz?
- Əlinizdə olan
zamandan daha keyfiyyətli istifadə edin. Daha çox yox, daha dərin təəssüratlara
üstünlük verin. Arzuladığınız ömrü yaşayın. Başqalarının arzu və istəklərinə
qurban getməyin. Türkiyə türklərinin təbirincə desək, duyğu sömürücülərinin,
vaxt qatillərinin tələsinə düşməməyə çalışın. Tanrının sizə, məhz sizə verdiyi
ömrü özünüz kimi yaşayın.
Biz də "Ədalətin” vaxtı”nın
qonağına Vaxtın onunla həmişə ədalətli davranmasını arzu edirik.
Şəfiqə Şəfa